Zioła

Przekazane tu informacje nie mają na celu udzielania porad medycznych.
Niektóre zioła mają działanie pobudzające oraz mogą mieć działania niepożądane na nasz organizm. To jak zareaguje nasz organizm zależy od różnych czynników: od stanu naszego zdrowia, przyjmowanych leków itp. Dlatego w niektórych przypadkach należy skonsultować się z lekarzem.

---

Bezpieczne stosowanie ziół    Lecznicze właściwości ziół    Czym zastąpić zioła?    Wywar i napar z ziół   

---

Aloes vera    Anyż    Arcydzięgiel    Arnika    Babka lancetowata    Bazylia    Biedrzeniec mniejszy    Bluszczyk kurdybanek    Bylica piołun    Chaber bławatek    Czarnuszka    Cząber    Cynamon    Czosnek    Dziurawiec    Estragon    Fenkuł    Fiołek (Bratek)    Gałka muszkatołowa    Głóg    Gorczyca    Goździki        Hyzop lekarski    Imbir    Jałowiec    Jeżówka    Kapary    Kardamon    Kminek    Kolendra    Koper    Kozieradka    Kurkuma    Lawenda    Lebiodka pospolita    Lipa    Liście laurowe    Lubczyk    Łopian    Majeranek    Melisa lekarska    Mięta    Mniszek    Ogórecznik lekarski    Oliwki    Oregano    Papryka ostra    Pieprz biały    Pieprz czarny    Pietruszka    Rozmaryn    Szafran    Szałwia lekarska    Świetlik łąkowy    Trybula    Tymianek    Wrotycz    Żen-szen   

---

Lecznicze i kulinarne właściwości ziół - są znane ludzkości od bardzo dawna. Dobroczynne właściwości wykorzystywane były przez pierwsze cywilizacje. Współczesna cywilizacja zaczęła produkować leki chemiczne, które przy okazji leczenia niosą skutki uboczne. Jednak zioła i przyprawy naturalne nie zostały wyparte przez przemysł chemiczny, ale często są stosowane jako uzupełnienie lub wręcz czasami zastępują je. Zioła mają najlepszą moc leczniczą przez okres 1 roku, dlatego najlepiej używać ziół świeżych.

Zioła do celów leczniczych zbieramy tylko w miejscach ekologicznie czystych, oddalonych od wszelkich źródeł mających wpływ na zanieczyszczenie środowiska naturalnego (przemysł, wysypiska, drogi, itp.). Zdrowe i rozwinięte gałązki roślin zbieramy podczas suchej pogody w godzinach południowych. Korę zbieramy wiosną w czasie kwitnienia. Korzenie i kłącza najlepiej kopać w dzień deszczowy. W dzień deszczowy nie można zbierać nasion.
Zioła suszymy w zacienionym i przewiewnym miejscu. Można też w ostateczności suszyć je w piekarniku lub suszarkach elektrycznych. Zioła przechowujmy najlepiej w papierowych torbach lub szklanych pojemnikach. Większość ziół możemy wyhodować u siebie w domu. Na bazie ziół przygotowuje się leki, parzy się herbatę. Zioła mają bardzo szerokie zastosowanie przy poprawianiu smaku potraw. Latem lepiej do potraw dodawać świeżych ziół, które szybko i starannie płuczemy pod bieżącą wodą. Ponadto zioła są często ratunkiem po zbyt obfitych tłustych posiłkach.
Zioła zawierają substancje niespotykane w innych roślinach. Są to głównie olejki eteryczne, enzymy, witaminy, minerały, garbniki. Wybierz interesujące Cię zioło, a dowiesz się o jego właściwościach oraz do jakich dań najlepiej je dodawać.
Do góry🔺

---

Bylica drzewka bożego z powodzeniem zastąpi trawę cytrynową.
Młode pędy chmielu zwyczajnego smakują podobnie jak szparagi.
Roszponkę uprawową zastąpimy dziką roszponką.
Tymianek z powodzeniem zastąpi macierzanka piaskowa.

---

1. Pamiętaj, że obiegowa opinia "Zioła są zawsze bezpieczne" jest fałszywa. Zioła to też leki!
2. Poinformuj lekarza jakie leki ziołowe przyjmujesz lub masz zamiar stosować. Jednoczesne stosowanie niektórych ziół z pewnymi lekami syntetycznymi może być bardzo niebezpieczne dla zdrowia.
3. Przed użyciem zapoznaj się z ulotką lub treścią widniejącą na opakowaniu. Źle dobrana mieszanka może zaszkodzić. Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku dzieci, kobiet w ciąży i karmiących piersią.
4. Zawsze przestrzegaj sposobu dawkowania.
5. Nie należy stosować ziół przeterminowanych. Zioła i preparaty ziołowe przechowuj w temperaturze pokojowej, w miejscach suchych i zaciemnionych oraz w szczelnych opakowaniach.
6. Nie kupuj ziół z nieznanych źródeł, tylko w aptekach i sklepach zielarskich.
7. Jeżeli nie jesteś profesjonalnym zbieraczem, w żadnym wypadku nie zbieraj ich sam. Niektóre gatunki ziół są bardzo podobne do siebie i omyłkowo możesz zebrać inny gatunek o trujących właściwościach lub innym zastosowaniu i działaniu.
8. Jeżeli chcesz zbierać samemu zioła, to tylko te, które bardzo dobrze znasz lub sam je hodujesz.
Do góry🔺

---

Jak zrobić napar?
Do szklanki wsypujemy łyżkę suszonych ziół i zalewamy je wrzątkiem. Po 10-15 minutach przecedzamy przez gęste sito. Jeżeli napar przyrządzamy ze świeżych ziół, to należy ich użyć 3 razy więcej niż suszonych.
Jak zrobić wywar (odwar)?
Do naczynia /rondel, garnek/ wsypujemy łyżkę suszonych ziół i wlewamy 1,5 szklanki wody. Doprowadzamy do wrzenia i zmniejszamy ogień gotując ok. 30 minut. Świeżych ziół na wywar używamy dwa razy więcej niż suszonych.
Do góry🔺

---

Aloes vera

Na świecie występuje ok. 400 gatunków aloesu. Przeważnie korzystamy z aloesu pospolitego (aloe vera) - ten, który rośnie w naszych doniczkach. Oprócz Aloe vera wszystkie gatunki aloesów są chronione przepisami CITES. Aloes rozmnaża się wegetatywnie i przez nasiona. Substancja występująca w liściach aloesu, to jest 99% wody. Alona - zagęszczony sok z aloesu.
Dla zdrowia - gorzki sok aloesu jest wykorzystywany we współczesnej medycynie. Sok stosowany bezpośrednio na rany skóry bardzo przyspiesza proces gojenia oraz poprawia elastyczność blizn. Jednak dla małych dzieci niewskazane jest stosowanie okładów z aloesu z części miąższu lub rośliny, gdyż może dojść do poparzenia lub owrzodzenia skóry w miejscu przyłożenia rośliny. U dzieci ze względu na dobrą chłonność skóry może dojść do zaburzenia działania przewodu pokarmowego objawiającego się nudnościami, wymiotami i biegunką. Również sok z aloesu uzbrojonego, Aloe perryi i innych gatunków pokrewnych jest pomocniczy w różnych dolegliwościach. Świeże liście służą do otrzymywania wodnych wyciągów. Aloes ma silne działanie przeczyszczające, nieznaczne właściwości bakteriobójcze, wzmaga czynności żółciotwórcze. Aloes skutecznie walczy z grzybami i wirusami. Łagodzi świąd skóry i głęboko ją nawilża, co dobrze wpływa na szorstkie łokcie.
Gdy miąż jest bardzo wodnisty, to możemy delikatnie go odparować na wolnym ogniu. Uzyskany żel przechowujemy w lodówce. W aloesie znajdują się enzymy i pierwiastki potrzebne do wzmocnienia odporności, np. bardzo rzadki german. Roślina ta zawiera również inne cenne składniki: aluminium, niacynę, bor, wapń, żelazo, magnez, witaminy: A, B, B12, C, E, kwas foliowy. Aloes przydatny do kuracji musi mieć co najmniej 3 lata. Przed ścięciem liści nie podlewajmy go przez ok. 10 dni. Wykorzystujemy dolne liście - dojrzałe i największe. Odcinamy je, przecinamy wzdłuż na dwie części i czekamy, aż puszczą sok, który ma silne, przeczyszczające działanie. Następnie łyżeczką, wyskrobujemy z niego półprzejrzysty miąższ. To on właśnie ma najwięcej leczniczych właściwości. Służy do przyrządzania napojów, okładów i płukanek. Pomaga na oparzenia. Bardzo soczyste liście aloesu posiadają cenne dla zdrowia substancje. Sok z aloesu leczy alergię, obniża poziom cukru, poprawia odporność. Służy do produkcji maści, kremów i żeli, które są pomocne w schorzeniach skórnych, np. owrzodzeniach, oparzeniach, ranach. Okłady - przykładamy na skaleczenia, odmrożenia, niewielkie oparzenia, miejsca użądlenia owadów. Podobno pomagaja przy reumatyzmie. Jeżeli leczona powierzchnia skóry jest mała, wystarczy przeciąć liść i przyłożyć miąższ do chorego miejsca. Przy większych urazach zastosować okład - przyłożyć galaretowatą masę i umocnić ją bandażem. Aloes jest szybko wchłaniany przez skórę, dlatego okład trzeba zmieniać co godzinę.
Płukanka do włosów - pobudza porost włosów, wzmacnia, dodaje połysku. Jeden lub dwa liście aloesu miksujemy, dodając do papki nieco wody. Otrzymany zielony płyn przepuszczamy przez sitko i tym roztworem płuczemy włosy po umyciu. Maseczka regenerująca - silnie nawilża, wygładza zmarszczki, likwiduje rozszerzone naczynka krwionośne. Miąższ z dużego liścia kładziemy na twarz i zmywamy po ok. 20 minutach.
Syrop aloesowy - na wrzody żołądka, dwunastnicy, nerwobóle, reumatyzm i jako środek wzmacniający organizm. Aloes powinien mieć co najmniej 5 lat. Przed ścięciem liści nie podlewamy go przez 10 dni. Potem oczyszczone wilgotną watą liście ścinamy, zawijamy w papier i kładziemy w chłodnym miejscu na 5 dni. Przepuszczamy je przez sokowirówkę, wlewamy sok do słoika i dokładamy taką samą ilość miodu. Zalewamy czerwonym wytrawnym winem (w ilości równej sokowi z miodem), mieszamy drewnianą łyżką, przykrywamy (ale nie hermetycznie) i zostawiamy w ciemnym miejscu na 12 dni. Rozlewamy do butelek i lekko je zatykamy. Pijemy najpierw 3 razy dziennie po łyżeczce przed posiłkiem, później zwiększamy dawkę do łyżki stołowej.
Napój wzmacniający - podnosi odporność, usprawnia pracę przewodu pokarmowego. Wspomaga oczyszczanie organizmu, zmniejsza poziom cukru i cholesterolu we krwi, łagodzi infekcje układu moczowego. Miąższ mieszamy ze szklanką letniej wody i dodajemy pół łyżeczki miodu. Pijemy codziennie przez tydzień.
Mocniejszy napój - 50 dag liści aloesu, 1/2 l wytrawnego czerwonego wina , 3 łyżki miodu, 4 łyżki spirytusu. Liście myjemy, osuszymy i w papierowej torebce wkładamy na tydzień do lodówki. Następnie siekamy je, dodajemy pozostałe składniki, szczelnie zamykamy i stawiamy w ciemnym miejscu. Po 4 - 5 dniach przecedź przez płótno, wlej do butelki i przechowuj w lodówce. W pierwszym tygodniu kuracji pij 3 razy dziennie po łyżeczce na godzinę przed posiłkiem. Potem przez 4 tygodnie po łyżce stołowej, a w kolejnych 4 tygodniach znowu po łyżeczce.
Napar przeczyszczający - pomaga przy długich i męczących zaparciach. Mieszamy łyżkę kwiatu czarnego bzu, łyżeczkę kozieradki i łyżeczkę kopru włoskiego. Dodajemy posiekany liść aloesu, zalewamy 2 szklankami wrzątku, studzimy i pijemy przez 2 dni po szklance. W soku tej rośliny znajdują się między innymi: aminokwasy (w tym i te, których ludzki organizm nie jest w stanie wyprodukować samodzielnie), witaminy, związki mineralne (między innymi: wapnia, potasu i fosforu), substancje o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnym oraz substancje o działaniu przeciwbólowym.
Możliwe skutki uboczne: Długotrwałe stosowanie lub przedawkowanie zagęszczonego soku z aloesu może doprowadzić do wystąpienia atonii jelita grubego oraz biegunki z nadmierną utratą wody i elektrolitów, głównie potasu.
Do góry🔺

---

Anyż

Anyż to roślina jednoroczna, która w Polsce jest rzadko stosowana i jego uprawy są małe. Te aromatyczne (wyraźny aromat) rośliny leczą i dodają smaku potrawom. Lecznicze właściwości posiada olejek aromatyczny oraz nasiona. Zbiera się jego owoce. Rzymianie w czasach starożytnych żuli anyż dla świeżego oddechu. Inne nazwy to: anyżek, ongiś, hanyż, biedrzaniec. Łacińska nazwa pimpinella anisum.
Dla zdrowia - zapobiega wzdęciom, pobudza trawienie, działa rozkurczowo i wykrztuśnie oraz dezynfekująco. Okłady łagodzą młodzieńczy trądzik. Anyżem nasączone są tabletki przeciwko chorobom układu oddechowego oraz cukierki łagodzące podrażnienia gardła. Zwalcza przede wszystkim zapalenia oskrzeli, astmę, bardzo ciężki, suchy kaszel, wykazuje zalety moczopędne. Pomaga przy odzyskania świeżego oddechu. Zewnętrznie działa odkażająco na skórę, toksycznie na pasożyty, odstraszająco na owady.
Zastosowanie w kuchni - zmielone owoce używane są jako przyprawa do ciast i pierników. Również dodawane są do zup mlecznych, słodkich potraw z ryżu, budyniów, tortów oraz do sałatek i kompotów. Buraczki i czerwona kapusta z anyżem to specjalny specyficzny smak. Sprawdza się również w nalewkach (anyżówka) i przy aromatyzacji różnego mięsa.
Możliwe skutki uboczne - w zbyt dużych dawkach olejek anyżowy działa oszałamiająco oraz może uszkodzić nerki.
Do góry🔺

---

Arcydzięgiel

Dzięgiel litwor, arcydzięgiel litwor - roślina z rodziny selerowatych. Nazwy ludowe: angelika, dzięgiel lekarski, dzięgiel wielki, anielskie ziele, archangielski korzeń, anielski korzeń.
W Polsce występują dwa podgatunki. Dzięgiel litwor typowy, który występuje w stanie dzikim w górzysto-wilgotnych terenach Europy i Azji (w Polsce rośnie w Sudetach i Karpatach). Podgatunek nadbrzeżny występuje w pasie wybrzeża i dolinach rzek (sporadycznie praktycznie można go spotkać w całym naszym kraju). Roślina dwuletnia, która do celów leczniczych jest uprawiana przez zasiew do gruntu w miesiącu sierpień , ponieważ w stanie dzikim jest pod ochroną. Kwitnie od końca maja do lipca. Korzeń ma zapach podobny do zielonej części rośliny, a smak początkowo lekko słodki, później palący i korzenno gorzki.
Do celów leczniczych używany jest korzeń rośliny. Zbieramy je jesienią w drugim lub trzecim roku uprawy. Korzenie delikatnie wyciągamy z ziemi, oczyszczamy z ziemi, myjemy i przecinamy wzdłuż. Temperatura pomieszczenia, w którym odbywa się suszenie powinna wynosić około 35-40°C. Pobudza trawienie, działa rozkurczowo, wiatropędnie, antyseptycznie, uspokajająco. Zwiększa wydzielanie soków trawiennych, śliny a także moczu i potu. Olejek eteryczny działa rozgrzewająco i nieznacznie przeciwbólowo. Olejek jest wykorzystywany do nacierania przy nerwobólach i bólach reumatycznych. Ma zastosowanie w bólach głowy, przy flegmie płuc, grypie, przeziębieniu ( przynosi ulgę przy kaszlu), w przewlekłych nieżytach przewodu oddechowego.
Wewnętrznie stosowany jest na problemy trawienne (biegunki, wzdęcia, zaparcia, kolki, brak apetytu), zaburzenia pracy jelit, choroby wątroby i pęcherzyka żółciowego. Pobudza wytwarzanie soku żołądkowego, enzymów trawiennych, rozkurcza mięśnie gładkie jelit, dróg żółciowych i moczowych. Stosowana jako odtrutka po przedawkowaniu alkoholu.
Zewnętrznie: bóle korzonkowe, stawowe, mięśniowe, bóle reumatyczne, nerwobóle, stłuczenia. Łagodzi stany zapalne skóry, (świerzb, świąd skóry). Zaburzenia nerwowe: pomocny w stanach nadmiernego pobudzenia, wyczerpania nerwowego, nerwicach, bezsenności. Składnik kropli uspokajających.
Dawkowanie: doustnie na dobę 4,5 g surowca lub 1,5-3 g wyciągu płynnego lub 1,5 g nalewki. Zewnętrznie 10-20 kropli olejku.
Możliwe skutki uboczne: nadwrażliwości, nudności, brak apetytu, ból głowy, świąd, czasami zaburzenia snu. Zaleca się ostrożne stosowanie jeśli występuje nadwrażliwość na promienie nadfioletowe, w stanach zapalnych kłębuszków nerkowych i wyrostka robaczkowego, podczas ciąży. Jako roślina jadalna wykorzystywana jest w cukiernictwie do ozdabiania ciast i tortów (usmażone w cukrze ogonki i liście)oraz przy produkcji likierów. Z młodych łodyg i grubszych ogonków liściowych można sporządzać konfitury. Kandyzowany korzeń arcydzięgla litworu, łodygi i ogonki liściowe noszą nazwę anżelika.
Ze względu na ładny pokrój przypominający palmę, mocną strukturę i przyjemny zapach uprawiana jest też jako roślina ozdobna.
Jak zrobić napar?
Napar - łyżkę suszonych ziół zalewamy szklanką wody i od momentu wrzenia gotujemy przez 2-3 minuty. Odstawiamy na 10 minut, przecedzamy i pijemy 2 razy dziennie po posiłkach. Jeżeli napar robimy ze świeżych ziół to ich ilość zwiększamy 3 razy.
Do góry🔺

---

Arnika

Arnika górska występuje przede wszystkim w górach. W Polsce można znaleźć ją zarówno w Tatrach, Karkonoszach jak i w Bieszczadach. Posiada kwiaty o wyraźnej żółtej barwie i jest nie do pomylenia z innymi ziołami. Niestety jest pod ochroną i nie wolno jej zbierać. Zakaz zrywania nie jest związany wyłącznie z koniecznością ochrony arniki górskiej, ale również ze względów bezpieczeństwa ludzi ponieważ zdarzały się sytuacje zatruć po ich nadmiernym lub zbyt częstym stosowaniu. W celu wykorzystania jej właściwości leczniczych możemy ją pozyskać z uprawy.
Dla zdrowia
Wewnętrznie: arnika stosowana doustnie korzystnie wpływa na układ krążenia przy zaburzeniach krążenia krwi. Pomocna przy objawach serca starczego, przy żylakach odbytu, zespole pozakrzepowym oraz przy klimakterium.
Zewnętrznie: łagodzi bóle oraz rozluźnia mięśnie w przypadku stłuczeń, nadciągnięć, bóli mięśni i stawów. Skuteczna przy leczeniu siniaków i ukąszeń owodów.
Możliwe skutki uboczne - podrażnienie skóry, podwyższona temperatura ciała. Zbyt duże dawki doustne mogą powodować ból głowy, brzucha, wymioty, biegunka, osłabienie pracy serca i oddechu, zwężenie źrenic. Arnika górska stosowana wewnętrznie może być toksyczna nawet przy niewielkich dawkach. Zioło to stosuje się głównie zewnętrznie lub wewnętrznie w lekach homeopatycznych. Nie należy przyjmować doustnie razem ze strofantyną i glikozydami naparstnicy.
Do góry🔺

---

Babka lancetowata

Posiada substancje lecznicze: flawonidy, glikozyd, garbniki, śluzy, witaminę C, które wspomagające przy chorobie zapalenia oskrzeli i innych. Ma działanie przeciwzapalne, wykrztuśne, przeciwkaszlowe, przeciwbakteryjne. Niestwierdzono negatywnych działań tej rośliny, można ją stosować nawet u dzieci. Świeże liście babki całe lub roztarte przykładamy chore miejsca na 6-8 godzin, które należy umocować (gaza, bandaż). Okłady stosujemy na trudno gojące się rany, czyraki, wysypki, oparzenia, stłuczenia, opuchlizny. Przyłożona w miejscach ukąszeniach owadów łagodzi ból.
Odwar z liści babki lancetowatej - czubatą łyżkę suchych liści babki wkładamy do garnka i zalewamy szklanką wrzątku. Gotujemy pod przykryciem przez 5 minut. Odstawiamy na 15 minut i przecedzamy. Pijemy 2 razy dziennie po pół szklanki przy nieżycie jelit, biegunce, infekcjach dróg oddechowych. Odwarem można przemywać podrażnioną skórę oraz płukać włosy po umyciu (pomaga zwalczać łupież).
Do góry🔺

---

Bazylia

Bazylia jest rośliną jednoroczną odporną na warunki atmosferyczne. Pochodzi z ciepłych krajów, ale w naszym klimacie doskonale sobie radzi. Uprawa - możemy wysiewać ją już w marcu, a zbiór będzie w lipcu. Można ją hodować na balkonie oraz na parapecie. Aby miała dużo liści należy je regularnie zrywać i usuwać zawiązki kwiatowe. Smak typowo korzenny początkowo lekko kwaśny i gorzkawy, przechodzący po chwili w smak słodkawy. Zarówno bazylia świeża jak i suszona to ceniona przyprawa kuchenna. Oprócz zastosowania w kuchni wykorzystywana jest w lecznictwie.
Zastosowanie w kuchni - jest znakomita do gotowanych dań z warzyw (pomidorów, fasoli, szpinaku, grochu). Zupom, sosom, sałatkom, zapiekankom, pizzom nadaje wspaniały smak. Bazylię można dodać do marynowanych ogórków, twarogów, masła, wieprzowiny, sera itd. Należy tylko pamiętać, żeby dodawać ją zawsze pod koniec gotowania, aby uniknąć goryczy. Świeże listki bazylii można jeść na surowo, posiekane lub roztarte.
Przepis na pesto z bazylii
Składniki: bazylia ok. 10 gałązek, 2 ząbki czosnku, 6 dag parmezanu, 2 łyżki ziaren słonecznika, 1/4 szklanki oliwy z oliwek lub innego oleju wg swojego gustu, sól. Obrany czosnek, siekamy, bazylię płuczemy i osuszamy. Listki odrywamy i wrzucamy do miksera. Dodajemy czosnek, część oliwy, sól i miksujemy dodając małymi porcjami słonecznika, parmezana oraz oliwy. Gotowy sos musi być gęsty. Możemy dodac pieprzu wg własnego uznania. Gotowe pesto lub listki zanurzone w oliwie można przechowywać w zamrażalniku przez kilka miesięcy lub 2-3 tygodnie w lodówce.
Dla zdrowia - posiada właściwości przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, przeciwzapalne, rozkurczowe, przeciwreumatyczne, antybakteryjne, wzmacniające, pobudzające. Bazylia zawiera dużo witaminy A, która dobrze działa na wzrok. Zawiera olejki eteryczne, enzymy, sole mineralne (cynk, mangan, żelazo, kobalt, miedź), kwasy organiczne. Przywraca równowagę trawienną i pomaga przy wzdęciach. Przynosi ulgę przy bólach żołądka. Oczyszcza nerki. Bazylia może być składnikiem syropów na kaszel. Oczyszcza oskrzela z zalegających płynów. Zmniejsza poziom cholesterolu.
Olejki eteryczne z bazylii łagodzą objawy stresu. Napary z suszonych liści stosuje się przy zapaleniu pęcherza.
Możliwe skutki uboczne - nie zaleca się przyjmowania bazylii, jej olejków kobietom w ciąży, małym dzieciom, osobom z chorą wątrobą. Praktycznie brak skutków ubocznych podczas długoterminowego użytkowania.
Napar - jedną stołową łyżkę suszonej bazylii zalewamy wrzątkiem w szklance i pozostawiamy na kilkanaście minut. Pijemy po ostygnięciu trzy razy dziennie, bez skutków ubocznych. Pozostałe możliwości użycia: okłady, żucie liści, kompresy, olejki, pasty.
Do góry🔺

---

Biedrzeniec mniejszy

Rośnie na lekko kwaśnych glebach, suchych łąkach i pastwiskach. Listki mają słodkawy, lekko korzenny piekący smak i delikatny zapach. Znakomicie nadaje się do sosów, zup i sałatek. Można wykorzystać go do aromatyzowania majonezów, gotowanych warzyw i ryb. Unikalny smak można uzyskać w połączeniu z zieloną kolendrą, pietruszką i szczypiorkiem. Najczęściej używa się jasnożółtych liści rozetowych, zbieranych przed ukazaniem się pędów kwiatowych.
Dla zdrowia - biedrzeniec reguluje trawienie, poprawia przemianę materii oraz zwiększa apetyt.
Do góry🔺

---

Bluszczyk kurdybanek

Bluszczyk kurdybanek to chwast rosnący prawie wszędzie. Spotkać go możemy w przydrożnych rowach, na łąkach, na skrajach lasów i w różnych innych zaroślach. Jest to bylina z okrągłymi i ząbkowanymi listkami oraz z niebieskofioletowymi kwiatuszkami. Kwitnie od kwietnia do czerwca, jednak w maju kwitnie najobficiej i w tym okresie jest najlepiej zrywać jej listki. Ponieważ mają przyjemny zapach i lekko korzenny smak warto spróbować zastosować w swojej kuchni tą popularną dawniej przyprawę. Można dodawać ją do kartoflanki, jajecznicy, zapiekanek, past serowych, sałatek, makaronów i do wielu innych potraw. Świeże i suszone dodajemy do mielonych kotletów, zup jarzynowych, duszonych warzyw i mięs.
Dla zdrowia - listki bluszczyka wzmacniają i regulują procesy trawienne. Pomagają szczególnie przy złym wydzielaniu soków trawiennych oraz niedostatecznym wytwarzaniu żółci.
Do góry🔺

---

Bylica piołun

Piołun to aromatyczna bylina o gorzkim smaku, która często była używana w dawnej kuchni europejskiej. Stosowano ją powszechnie do tłustych i ostrych potraw oraz do peklowania mięsa. Świeże liście piołunu w małej ilości możemy użyć do przyprawienia tłustych, smażonych lub gotowanych mięs. Również odrobinę świeżych lub suszonych kwiatów piołunu możemy dodać do sałatek z warzyw i zup. Mimo lekko gorzkiego posmaku dla amatorów wyszukanych potraw kilka posiekanych świeżych listków dodanych do pieczeni z wieprzowiny, kaczki, gęsi, baraniny, a nawet ciasta naleśnikowego i omletów wniesie dodatkowej roszkoszy dla ich podniebienia.
Dla zdrowia - piołun zawiera gorycze, olejki eteryczne, garbniki, które w większych dawkach mogą być szkodliwe dla zdrowia. W małych ilościach zwiększają wydzielanie soków trawiennych, żółci, działają rozkurczowo, co ułatwia przyswajanie pokarmów.
Do góry🔺

---

Chaber bławatek

Substancje lecznicze: antocyjany (cyjanina, pelargina), garbniki, kwasy organiczne, mangan. Ma działanie moczopędne, przeciwzapalne, antybakteryjne. Może być stosowany przy zapaleniu kłębków i miedniczek nerkowych. Utrudnia tworzenie się złogów w drogach moczowych. Ma podobne działanie jak świetlik, który pomaga w leczeniu stanów zapalnych oka. Rośnie dobrze w każdej przepuszczalnej glebie ogrodowej i wywodzi się od pospolitego chwastu zbóż bławatka. Jest rośliną jednoroczną.
Do góry🔺

---

Czarnuszka

Stosowana jako namiastka pieprzu. Nasionkami posypuje się chleb i bułeczki przed pieczeniem. Używana jest też do tłustych potraw. Czarnuszka siewna (występuje też o białych kwiatach), która jest rośliną roczną, czasami nazywana czarnym kminem, ponieważ jej zastosowanie jest podobne do kminku. Jako przyprawę wykorzystuje się nasiona, a w lecznictwie oprócz samych nasion stosowany jest tłoczony z nich olej. Nasiona zbiera się w drugiej połowie sierpnia, kiedy owoce zaczną ciemnieć, a łodygi żółknąć. Najlepiej ścinać całe pędy i wieszać je w pęczkach do suszenia.

Nasiona czarnuszki zawierają dużo tłuszczu (nawet 40%), olejek lotny, garbniki, gorycz, witaminę E i beta-karoten. Olej z czarnuszki posiada nienasycone kwasy tłuszczowe i olejki eteryczne o właściwościach bakteriobójczych. Nasiona stosowane są jako środek moczopędny, rozkurczowo-wiatropędny oraz poprawiający trawienie. Wzmacnia odporność organizmu, działa przeciwbólowo i przeciwbakteryjnie. Napar do picia zrobiony z łyżki rozdrobionych ziaren i łyżki miodu pomaga przy grypie i astmie. Olej tłoczony na zimno łagodzi problemy skórne oraz poprawia wygląd włosów. Olej tłoczony na zimno można przechowywać w lodówce do 3 miesięcy. Jako roślinę ozdobną uprawia się przeważnie czarunszkę damasceńską.
Do góry🔺

---

Cząber ogrodowy

Cząber ma mocną około 20 - 40 centymetrową łodygę, z której wyrastają drobne kwiaty i wąskie listki. Do rozmnażania go wykorzystuje się nasiona. Cząber zbiera się w czasie kwitnienia i wycina się go nisko nad ziemią. Zbiera się liście i łodygi, które mają silny aromat (podobny do macierzanki) oraz pikantny, korzenny smak.
Dla zdrowia - zawiera dużo olejków lotnych, garbników oraz w małych ilościach miedź, mangan i trochę więcej cynku. Cząber ma działanie przeciwzapalne, wiatropędne i lekko obstrukcyjne.
Wywary z cząbru działają przeciw pasożytom jelitowym, a napary pobudzają trawienie. Zastosowanie w kuchni - należy używać go z umiarem, by jego korzenny i pikantny smak nie zdominował całej potrawy. Możemy dodawać go do roślin strączkowych, ziemniaków, serów, ryb, grzybów, sałatek mięsnych, kotletów, steków oraz do kwaszonych ogórków i korniszonów (podtrzymuje twardość ogórków). Do potraw gotowanych dodajemy go na samym końcu gotowania już po wyłączeniu ognia (bo może zgorzknieć).
Do góry🔺

---

Cynamon

Cynamon jest popularną przyprawą, którą uzyskuje się z wysuszonej kory cynamonowca. Używany jest w postaci utartego proszku lub w niewielkich kawałkach zwiniętych w rulonik. Jest koloru brązowo-rdzawego-zielonkawo-żółtego i ma słodko-korzenny, lekko piekący smak oraz silny aromat. W postaci proszku dodajemy go do wypieków z owocami (szarlotka), słodkich potraw z ryżu, pieczonych jabłek, wina grzanego oraz nie zmielonego do kompotów.
Cynamon dobrze wpływa na trawienie i oddychanie oraz działa anyseptycznie i grzybobójczo. Krótko mówiąc, ma dużo właściwości leczniczych (stany zapalne stawów i dróg oddechowych - grypa, różne problemy skórne nadciśnienie, bezsenność itd.) W małych ilościach można go stosować do gulaszu, gotowanych ryb itd. Nie należy go spożywać w dużych ilościach, bowiem zawiera kumarynę, mającą toksyczne działanie na nerki i wątrobę.
Cynamon cejloński o łagodnym i słodkim smaku jest bardziej cenionym i bezpieczniejszym w spożywaniu niż wonny o smaku ostrym, drażniącym oraz piekącym cynamon kasja "Cassia".
Jak rozpoznać co kupiliśmy? Na opakowaniu powinna być informacja, że jest to cynamon cejloński. Jeżeli nie ma takiej informacji, to prawdopodobnie jest to tania Cassia. Cynamon prawdziwy cejloński ma laski złożone z cienkich listeczków, a Cassia ma grube zwinięte pojedyncze ścianki.
Do góry🔺

---

Czosnek

Czosnek jest warzywem przyprawą mającym szczególnie właściwości lecznicze. Uprawa w ogrodzie i na parapecie. Czosnek do gleby ogrodowej możemy sadzić dwa razy w roku: jesienią, na przełomie października i listopada lub wiosną. W zależności od terminu siewu uzyskane zbiory będą różnić się od siebie. Uprawę czosnku proponuję rozpocząć od ząbków lub cebulek powietrznych, wytwarzanych przez odmiany ozime. Czosnek do zasiewu powinien pochodzić z pewnego źródła, bowiem ten z nieznanego pochodzenia może być zarażony groźnymi chorobami i pasożytami, np. niszczyk zjadliwy. Znane i polecane odmiany czosnku to: Jarus (odmiana jara, o małych białokremowych główkach), Arkus (odmiana ozima, polecany do długiego przechowywania), Harnaś (wytwarza dużo ząbków, ma bardzo intensywny smak), Mega (odmiana ozima, o dobrej zawartości składników odżywczych), Orlik (odmiana ozima, odporna na brak wody i wysokie temperatury), Ornak (odmiana ozima, wytwarza duże białe główki osłonięte łuską z fioletowawymi żyłkami, ma delikatnie ostry smak).
Uprawa w gruncie - czosnek lubi glebę żyzną, przewiewną i próchniczną, o pH wynoszącym ok. 6,8. Dobrze zimuje w ziemi bez konieczności przykrywania. Po ukazaniu się pędów kwiatowych ścinamy je, wtedy główki odmian ozimych urosną większe. W okresie zawiązywania cebul należy podlewać rośliny, jeżeli brak jest opadów. Na ok. miesiąc przed wysadzeniem do gruntu spulchniamy ziemię. Główkę czosnku dzielimy na ząbki, tak aby każda z nich zachowała fragment "piętki". Tak przygotowane ząbki sadzimy w ziemię na głębokość kilku centymetrów, piętką do dołu, w odstępach ok. 10 cm i w rządkach o szerokości 10 cm.
Uprawa na parapecie - czosnek możemy uprawiać w głębokich doniczkach lub pojemnikach na balkonie. Termin zbioru czosnku - jest niezwykle ważny, gdyż decyduje o jego jakości i zdolności do przechowywania. Czosnek jesienny można zbierać najczęściej w lipcu, a sadzony na wiosnę w sierpniu. Zasychające liście czosnku wytwarzającego kwiatostany, informują nas o jego gotowości do zbioru. Czosnek niewytwarzający kwiatostanów możemy zbierać, gdy około 50 % z nich ma załamany szczypior. Zbyt późny termin zbioru może pogorszyć jakość warzywa i skrócić jego termin przydatności do przechowywania.
Właściwości lecznicze - wystarczy zjadać tylko jeden, góra dwa ząbki czosnku dziennie przez 3 tygodnie i robimy przerwę tygodniową. Regularne spożywanie czosnku na czczo znacząco obniża poziom ciśnienia tętniczego, zapobiega problemom krążenia. Skutecznie zwalcza również problemy żołądkowe, w tym biegunkę. Czosnek pomaga z niektórymi problemami nerwowymi, jednak tylko wtedy, gdy spożywamy go na pusty żołądek. Allicyna jest głównym składnikiem zdrowotnym czosnku. Posiada działanie bakteriobójcze, grzybobójcze i przeciwmiażdżycowe. Zapobiega cukrzycy, depresji, być może i chorobom nowotworowym. Dzięki lotnym związkom siarkowym i olejkom eterycznym czosnek skutecznie zapobiega infekcjom wirusowym układu oddechowego. Sposobem na złagodzenie objawów przeziębienia i grypy jest ciepłe mleko ze zmiażdżonym ząbkiem czosnku, ułatwiając odkrztuszanie, działając rozgrzewająco oraz obniżając troszkę gorączkę. Działa wzmacniająco i zwiększa odporność. Czosnek tak jak aspiryna zmniejsza lepkość krwi. Regularne jedzenie poprawia elastyczność ścian naczyń krwionośnych, co usprawnia przepływ krwi. Najzdrowszy jest w postaci surowej, po rozgnieceniu go 10 minut przed zjedzeniem.
Do góry🔺

---

Dziurawiec

Dziurawiec zwyczajny zawiera wiele substancji o różnych właściwościach farmakologicznych: flawonidy, garbniki, kwasy wielofenolowe, fitosterole, hiperycyna, olejki lotne.
Dla zdrowia
Wewnętrznie: posiada działanie rozkurczające na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, dróg żółciowych, naczynia krwionośne. W mniejszym stopniu wykorzystywane jest w leczeniu schorzeń przewodu pokarmowego i wątroby (zaburzenia trawienia, nieżyt żołądka i jelit, niedokwaśność, kamica żółciowa, skurcze jelit, wzdęcia). Wspomaga przy leczeniu w kamicy nerkowej. Hiperycyna zawarta w dziurawcu działa uspokajająco i przeciwdepresyjne.
Zewnętrznie: zawarte w dziurawcu zwyczajnym garbniki działają ściągająco i antyseptycznie na błony śluzowe oraz uszkodzone miejsca skóry. Ułatwia gojenie ran, oparzeń, owrzodzeń, odmrożeń. Pomocniczo stosowany w stanach zapalnych jamy ustnej, dziąseł i gardła.
Przeciwwskazania
Gdy mamy nadwrażliwość na dziurawiec i ciężkie zaburzenia funkcji wątroby oraz gorączkę. Może powodować problemy żołądkowe i alergiczne. Występuje możliwość interakcji z innymi lekami. Wyciąg z dziurawca może zmniejszać skuteczność niektórych leków. Dotyczy to indynaviru używanego w leczeniu zakażeń wirusem HIV, warfaryny, cyklosporyn, doustnych leków antykoncepcyjnych, dekstrometorfanu, teofiliny, amitriptyliny, a także digoksyny. W przypadku stosowania leków przeciwdepresyjnych przed rozpoczęciem przyjmowania dziurawca należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Dziurawca nie powinny stosować kobiety w ciąży i okresie karmienia piersią. Napar - robimy z kwiatów i ziela dziurawca. Litrem wrzącej wody zalewamy 30g ziół i gotujemy przez 2 minuty. Przecedzamy i pijemy 3 razy dziennie przed jedzeniem.
Możliwe skutki uboczne
W nadmiernych ilościach może spowodować uczulenie na słońce.
Do góry🔺

---

Estragon

Estragon to też znana roślina, z której zbiera się jej całą nadziemną część. Ma przyjemny zapach i delikatnie pikantny korzenny smak. Osiąga wysokość 1,2 m i jest pokryta zielonymi, gładkimi, lśniącymi liśćmi. Uprawia się na ogrodzie lub w skrzynkach w słonecznym miejscu. Wymaga regularnego podlewania. Na zimę trzeba zabezpieczyć go przed mrozem.
Zastosowanie w kuchni Jest bardzo dobrą przyprawą do pieczonego kurczaka, kurczaka w śmietanie, baraniny i podrobów. Nadaje fajny smak golonce i boczkowi. Dodajemy go do ryżu, a świeże liście do sałatek, sosów, mięs. Wyrabia się z niego ocet estragonowy, który jest świetny do marynowania ogórków.
Dla zdrowia
Napar z estragonu stosowany jest w leczeniu miażdżycy oraz dla wzmocnienia organizmu. Służy do produkcji wina leczniczego, które pobudza pracę układu trawiennego. Ma też działanie uspokojające. Korzeń etragonu stosowano przy bólach zębów, a jeszcze dawniej liście były podawane jako lek na szkorbut. Odświeża oddech, a żucie listków powstrzymuje czkawkę. Pomaga przy bezsenności.
Przepis na wino z estragonu
60 g ziela estragonu (łodygi z liśćmi), 3/4 l wina wytrawnego. Ziele estragonu tniemy na małe kawałki, wkładamy do szklanego naczynia i zalewamy winem. Zamykamy i odstawiamy w ciemne miejsce na 7 dni. Następnie zlewamy do butelki filtrując jednocześnie przez gazę. Pić po 100g dziennie.
Do góry🔺

---

Fenkuł włoski

Fenkuł włoski to poprostu koper, roślina jednoroczna o żółtych parasolowatych kwiatach, rosnąca do wysokości 1 metra. Koper wysiewamy do gleby lub skrzynek w marcu, lubi miejsca silnie nasłonecznione i osłonięte od wiatru. Podlewmy umiarkowanie. Zbieramy dojrzałe listki, a dojrzałe ziarenka najlepiej we wrześniu, które suszymy w zaciemnionym miejscu.
Dla zdrowia
Świeży koper zawiera dużo witamin A i C. Nasiona mają właściwości moczopędne i ograniczają tworzenie się gazów w jelitach. Napar z kopru pomaga przy czkawce.
Wewnętrznie: pobudza trawienie i pomaga w zaburzeniach trawiennych, którym towarzyszą wzdęcia, bóle brzucha. Posiada działanie wykrztuśne i jest przeważnie zalecany dla dzieci.
Zewnętrznie: Stany zapalne gardła i jamy ustnej. Olejek ma zastosowanie przeciw świerzbowi i wszawicy.
Przeciwwskazania Gdy mamy nadwrażliwość na koper włoski. Nie zaleca się podawania w okresie ciąży, szczegónie w jej początkowym okresie. Olejek z kopru podawany doustnie w większych ilościach może powodować, drgawki, podrażnienia błon śluzowych żołądka, przekrwienie mózgu i płuc.
Zastosowanie w kuchni
Koper jest bardzo często używany do kiszenia ogórków. Suszone ziarenka wzmacniają aromat octu winnego i sosu winegret. Korzeń kopru nazywany jest fenkułem (przysmak kuchni śródziemnomorskiej), który uzyskuje się ze specjalnych odmian.
Do góry🔺

---

Fiołek (bratek)

Dla zdrowia - Wewnętrznie
Ziele bratka działa moczopędnie oraz oczyszcza organizm ze szkodliwych produktów przemiany materii. Ma działanie ogólnie odtruwające i jest wykorzystywane w terapii przewlekłych chorób na tle zaburzeń metabolicznych, np. w gośćcu, skazie moczanowej oraz przy leczeniu trądziku młodzieńczego, wyprysków, liszaji rumieniowatych. Stosuje się go również przy schorzeniach układu moczowego (zaburzenia oddawania moczu, przewlekłe stany zapalne dróg moczowych, skłonność do kamicy moczowej). Ziele bratka pomaga przy problemach kruchości i łamliwości naczyń krwionośnych, krwawych wylewach podskórnych (obecna rutyna wzmacnia włosowate naczynia krwionośne). Rutyna zawarta w zielu fiołka trójbarwnego wydłuża czas działania adrenaliny i zwiększa ryzyko zlepiania się płytek krwi. Jako środek o działaniu wykrztuśnym stosowany jedynie w połączeniu z innymi ziołami.
Przeciwwskazania
Gdy mamy zaawansowaną miażdżycę w wieku podeszłym, wielopłytkowość, zakrzepicę pourazową. Stosowanie bardzo dużych ilości może powodować nudności i wymioty.
Do góry🔺

---

Gałka muszkatołowa

Gałka muszkatołowa jest owocem dużego wiecznie zielonego drzewa muszkatołowca korzennego. Gałka muszkatołowa, a właściwie nasionko środkowej części pestki, które jest zamknięte w cętkowanym żółtym jadalnym owocu. Sprzedawana jest jako przyprawa w całości lub w formie zmielonej, ale bardziej popularna jest sprzedawana ta w całości (nie wietrzeje tak jak zmielona). Gałka (pestka) jest dodatkowo osłonięta jasno czerwoną osłonką, którą zbiera się, suszy i sprzedaje jako macis. Ponieważ gałka muszkatołowa posiada właściwości trujące, należy stosować ją w małych ilościach - bezpieczna ilość to szczypta lub dwie. Przechowywujemy je z dala od światła słonecznego w szczelnych pojemnikach. Najbardziej w polsce stosowana jest do przyprawiania "flaków". Ponadto używa się jej do pasztetów, potraw z baraniny i jagnięciny, szpinaku itp.
Gałka muszkatołowa w małych dawkach może zmniejszyć wzdęcia, poprawić trawienne i poprawić apetyt oraz pomaga przy biegunce, wymiotach. Gałka posiada substancję mirystycyna, która powoduje omamy, zwidy, wymioty, a zbyt duża dawka może spowodować śmierć. Jednak w ilościach stosowanych do celów kulinarnych nie szkodzi. Spożyta w ilości 5-15 g ma działanie psychoaktywne z powodu obecności tej mirystycyny, w większych ilościach jest bardzo niebezpieczna. Ze względu na towarzyszące nieprzyjemne efekty uboczne, rzadko jest stosowana w celach rekreacyjnych.
Zastosowanie gałki muszkatołowej jako narkotyku jest niezbyt popularne ze względu na jej nieprzyjemny smak oraz uboczne skutki: oszołomienie, suchość ust, przyspieszone bicie serca, zaparcia, trudności w oddawaniu moczu, stany lękowe.
Do góry🔺

---

Głóg dwuszyjkowy

W polsce rosną dwa rodzaje głogu (jedno- i dwuszyjkowy) różniące się kształtem owoców i liści. Pierwszy ma owoce podłużne, jajowate, o odcieniu brązowym, z jedną pestką. Drugi ma owoce jasnoczerwone, kuliste i zawierające dwie, a czasem trzy pestki. Głogi kwitną na biało lub różowo.
Związki lecznicze: flawonidy, garbniki, glikozydy, olejek eteryczny, witaminy A i C, związki wielofenolowe. Zalecany jest przy problemach sercowych zwiększając siłę skurczów i zmniejszając ich częstotliwość. Również ma działanie uspokojające, pomaga obniżyć ciśnienie krwi. Jest wskazany w leczeniu zaburzeń serca spowodowanych nadczynnością tarczycy.
Kwiatostany zbiera się na początku kwitnięcia, a owoce jesienią. Suszyć należy w temperaturze do 40 °C w krótki okresie czasu. Suszone zbyt długo lub pogniecione przy zbiorze łatwo ciemnieją i tracą wartość leczniczą. Z owoców głogu można robić wino, nalewki, dżem, herbatki owocowe.
Napar
Dwie łyżeczki suszonych kwiatów głogu zalać szklanką wrzątku i odstawić na 15 minut. Pić dwie szklanki dziennie.
Wywar z kwiatu głogu
Dwie łyżeczki suszonych kwiatów zalać szklanką wody i gotować przez 5 minut. Pić w 2 - 5 porcjach na dzień. Przy miażdżycy zalecane jest picie mieszanki z kwiatów głogu, ziela jemioły i ziel morszczynu. Z dwóch łyżek tej mieszanki zrobić szklankę odwaru i popijać kilkakrotnie w ciągu dnia małymi łykami.
Do góry🔺

---

Gorczyca

Gorczyca ma małe, niepozorne kuleczki. Są różne odmiany: gorczyca biała, czarna, sarepska. Wszystkie łączy podobne działanie i zastosowanie. Posiada Synapinę, dzięki której zawdzięcza swój gorzki smak i lecznicze właściwości. Gorycz w każdej z odmian jest inna - od silnie palącego smaku po łagodnie gorzki. Najostrzejsza jest gorczyca sarepska, a najłagodniejsza biała.
Zastosowanie w kuchni
Od lat były znane i wykorzystywane przez gospodynie do marynat, zalew, sałatek. Zmielone nasiona dodaje się do farszów mięsnych, pieczeni, drobiu, sosów. Jest podstawowym składnikiem musztard.
Dla zdrowia
Służy do produkcji plastrów gorczycowych, które mają działanie rozgrzewające (zmniejszają dolegliwości reumatyczne). Napar w połączeniu z innymi ziołami obniża ciśnienie krwi, łagodzi dolegliwości woreczka żółciowego oraz wątroby. Zmielone nasiona rozpuszczone w ciepłej wodzie mają właściwości wymiotne (łyżka na szklankę wody).
Do góry🔺

---

Goździki

Goździki są niedojrzałymi pączkami kwiatów tropikalnego drzewa goździkowego, które się jeszcze nie otwarły. Świeże są koloru różowego, a suszone w różnych odcieniach brązu. Każdy goździk posiada cztery spiczaste pączki kwiatowe.
Zastosowanie w kuchni
Używane są do flaków, dziczyzny, potraw mięsnych, marynat octowych (grzybów marynowanych). Mało kto wie, że cebula naszpikowana goździkami nadaje rosołowi przyjemny zapach. Również używa się ich do podniesienia smaku pierników i kompotów.
Dla zdrowia
Goździki pomagają w problemach trawiennych, przy wrzodach żołądka oraz łagodzą ból zębów, ponieważ mają łagodne działanie znieczulające. Goździki pomagają zwalczać pasożyty jelit oraz grzyby i bakterie. Zamiast gumy do żucia, możemy żuć właśnie goździki, które bardzo dobrze w sposób naturalny odświeżają oddech. Żucie goździków ogranicza infekcje górnych dróg oddechowych, gardła oraz zmniejsza ryzyko zachorowania na grypę i anginę. Są składnikiem jesienno-zimowego grzańca.
Do góry🔺

---

Guarana

Jest to roślina o silnym działaniu pobudzającym pochodząca z Ameryki Południowej. Jej nasiona zawierają więcej kofeiny niż ziarna kawy. Kofeina z guarany wolniej wchłania się w organizmie niż kofeina z kawy i dlatego dłużej działa.
Zalety - silnie pobudza i jest bezpieczniejsza dla organizmu, ponieważ nie odwadnia nas. Ma działanie antyoksydacyjne oraz przeciwbakteryjne. Ułatwia utrzymanie prawidłowej wagi ciała, ponieważ zmniejsza apetyt.
Przeciwwskazania Guarana nie jest wskazana dla osób z wysokim ciśnieniem, z chorobami serca, w czasie ciąży i dla karmiących matek. Również nie jest zalecana dla osób mających zaburzenia krzepliwości krwi, nadczynność tarczycy, osteoporozę, cukrzycę, jaskrę, stany lękowe.
Do góry🔺

---

Hyzop lekarski

To niewysoki półkrzew rosnący do 30 cm. Znana również jako izap lekarski czy józefek. Ma cienkie łodygi oraz drobne, wąskie i lancetowate listki. W lipcu i sierpniu kwitnie na biało, niebiesko lub różowo. Bardzo lubią ją pszczoły.
Zastosowanie w kuchni
Ma cenne właściwości smakowe i dlatego jest doskonałą przyprawą kuchenną.
Dla zdrowia
Z suszonego ziela hyzopu przyrządza się napar, który działa wykrztuśnie oraz pomaga w chorobach z gorączką i kaszlem. Podobno zmniejsza wydzielanie potu. Poprawia również perystaltykę jelit i działa moczopędnie oraz miejscowo przeciwzapalnie, przeciwwirusowo i rozkurczowo
Do góry🔺

---

Imbir

Imbir pochodzi z Zachodniej Azji i Oceanii. Niektóre odmiany rosną w stanie dzikim. Imbir posiada żelazo, wapń, fosfor, magnez i cynk. Również zawiera witaminy: PP (niacyna), B2 (ryboflawina) oraz witaminę B6. Imbir ma działanie podobne do czosnku. Ekstrakt z imbiru jest składnikiem żeli, maści i kremów do użytku zewnętrznego, zalecanych w leczeniu stanów zapalnych nerwów oraz mięśni oraz chorób reumatycznych.
Zastosowanie w kuchni
Przyprawia się nim flaki, dziczyznę, drób, ryby, mięso. Dodawany jest do wyrobów cukierniczych, sałatek owocowych i konfitur. Produkuje się również piwo imbirowe.
Dla zdrowia
Ułatwia trawienie (olejek zawarty w imbirze pobudza wydzielanie śliny, soków trawiennych oraz żółci). Działa przeciwzapalnie (stosowany jako lek wspomagający na reumatyzm) i działa przeciwbakteryjnie (odkaża gardło, jamę ustną, leczy stany zapalne dziąseł). Pobudza układ odpornościowy i łagodzi bóle miesiączkowe. Łagodzi niedokwaśność, niestrawność oraz pomaga w chorobie lokomocyjnej (nudności, wymioty).
Możliwe skutki uboczne:
Uczucie pieczenia w gardle. Imbiru nie powinny używać kobiety w ciąży, a także osoby chorujące na wrzody żołądka oraz dwunastnicy. Również przy refluksie żołądkowym nie jest wskazany.
Do góry🔺

---

Jałowiec

Jałowiec jest to krzew lub drzewko z rodziny cyprysowatych. Właściwości lecznicze znane były już w starożytności. Występuje w Europie, Azji i Ameryce Północnej. W Polsce rośnie na obszarach nizinnych i podgórskich, najczęściej na glebach piaszczystych i w lasach sosnowych. Krzewy jałowca osiągają wysokość ok. 3 m. Owocem jałowca jest szyszkojagoda, początkowo zielona, ale w miarę dojrzewania robi się fioletowo-granatowa. Dojrzała, pokrywa się niebieskim nalotem. Zbiera się dojrzałe owoce o balsamicznym, leśnym zapachu oraz korzenno-gorzkawo-słodkim smaku.
Zastosowanie w kuchni
Jagody jałowca wykorzystuje się w kuchni. Dodaje się je do sosów, bigosów, zup ze świeżej kapusty, buraczków, marynowanych grzybów i innych przetworów domowych. Szyszko-jagody możemy dodawać do pasztetów i kiełbas. W dymie jałowcowym wędzi się wędliny i mięso. Bardzo popularny jest w kuchni bazującej na dziczyznie. W przemyśle spirytusowym wykorzystuje się do produkcji wódki jałowcówki i ginu z owoców jałowca. Sporządzić też można z nich nalewki , syropy i wina.
Dla zdrowia
Olejki eteryczne i flawonoidy zawarte w owocach jałowca mają silne właściwości moczopędne. Jałowiec działa bakteriobójczo w układzie pokarmowym i moczowym. Wzmaga wydzielanie żółci i ułatwia jej przepływ przez drogi żółciowe, a przy tym pobudza perystaltykę jelit. Pomaga w leczeniu artretyzmu i chorób dróg oddechowych. Świeże lub suszone owoce żujemy, aby zapobiec zgadze i nieprzyjemnej woni z ust.
Igły jałowca oraz szyszko-jagody wykorzystuje się do produkcji leków farmaceutycznych przeciwko cukrzycy, nadczynności tarczycy i innych.
Możliwe skutki uboczne:
Uwaga! Zbyt duże dawki przetworów jałowca mogą podrażnić nerki. Nie należy zbyt długo stosować większych dawek jałowca ze względu na podrażnienia błony śluzowej przewodu pokarmowego. Jałowca nie powinny stosować kobiety w ciąży.
Do góry🔺

---

Jeżówka purpurowa nazywana "Zielem Indiańskim" (Echinacea)

Jest to dekoracyjna bylina długo kwitnąca. Kiedyś występowała tylko w Ameryce Północnej i była używana jako zioło lecznicze przez indian. Ma naturalne działanie wzmacniające odporność organizmu, pomaga ograniczyć stan zapalny przy zranieniach. Jeżówka ma zastosowanie jako środek ograniczającym zachorowanie na grypę. W celu zwiększenia odporności organizmu przy pierwszych objawach przeziębienia stosuje się 2-3 razy dziennie krople ekstratu jeżówki. Jednak nie należy jej używać przez dłuższe okresy. Najlepiej brać ją przez trzy dni, robimy przerwę trzy dniową i znowu bierzemy przez trzy dni i tak powtarzamy nawet przez kilka tygodni.
Robimy tak, ponieważ jeżówka ma działanie pobudzające nasz system odpornościowy, który ochroni nas przed chorobą lub ograniczy skutki wirusowej infekcji. Oprócz ekstratu działania lecznicze posiada również korzeń i część nadziemna. Maść z nadziemnej części jeżówki purpurowej jest dobrym środkiem na stany zapalne skóry, egzemy, opryszczki, wrzody oraz różne rany.
Do góry🔺

---

Kapary

Uprawiane są we Francji, Hiszpanii, Włoszech, Grecji, Algierii, Iranie oraz na Cyprze. Oprócz uprawianych przypraw, istnieją też dzikie odmiany rosnące w północnych regionach południowej Azji, a w rejonie Morza Śródziemnego rośnie kapar ciernisty. Pąki kwiatowe kaparów ciernistych są bardzo popularną przyprawą. Kapary są z gatunków kapustnych.
Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne, wykorzystywane na skalnikach i do tworzenia żywopłotów. Roślina jest niewielkim krzewem i przeważnie rośnie na wybrzeżach morskich. Spotkać można ją również z dala od wód, bowiem dobrze radzi sobie w niekorzystynch warunkach oraz lubi wysoką temperaturę. Bardzo ładny i ciekawy jest kwiat kapara, który kwitnie tylko jeden dzień, tak jak "kwiat paproci jednej nocy". Kwiaty są duże, na długich szypułkach, o białych, kremowych lub różowych płatkach, które ładnie pachną.
Kapar jest zielonym, zamkniętym, ususzonym pąkiem kwiatowym. Kapary przeważnie marynuje się w solance z octem lub oliwą (olejem). Kapar ma delikatnie ostry, cierpko-gorzkawy pikantny smak, który bardziej wyczuwalny staje się po zamarynowaniu. Ciepło źle wpływa na aromat i dlatego niektórzy dodają je do chłodniejszych dań lub pod koniec gotowania.
Również młode pędy rośliny są używane jako przyprawa, ale są mniej popularne niż kwiaty kaparu. Kapary spożywamy z serem, wędliną, pizzą, z drobiem, cielęciną, wieprzowiną, baraniną oraz są składnikiem wielu past i sosów. Właśnie sos kaparowy jest fajnym dodatkiem do gotowanego mięsa, dań rybnych oraz owoców morza. Co zrobimy z kaparami, to zależy od naszego pomysłu np. dorsz zapiekany z kaparami, pomidorami, czosnkiem i innymi przyprawami, itp.
Używane są jako wykwintne i pikantne przystawki lub zakąski. Kapary możemy łączyć z oliwkami, gorczycą, pieprzem, czosnkiem, oregano, bazylią, estragonem itp. Podobno poprawiają apetyt, trawienie i mają działanie wspomagające przy biegunkach oraz obniżają ciśnienie krwi.
Kapary zastępowane są marynowanymi pączkami kwiatu nasturcji (polskie kapary), ale częściej jako dekoracja potraw niż do spożycia.
Do góry🔺

---

Kardamon

Jest wieloletnią rośliną z imbirowatych rosnącą w tropikalnych lasach (Chin, Indii). Przeważnie do czynienia mamy z dwoma rodzajami kardamonu: zielonym i czarnym. Najlepiej kupować go w całości (o ile jest dostępny) i samemu rozłupywać łupinki oraz miażdżyć w moździerzu.
Dlaczego kupować go w całości?
Dlatego, że tak jak inne przyprawy przechowywane w formie sypkiej szybko tracą swoje walory. Jako przyprawy używa się wysuszonych owoców z nasionkami w środku. Jest to przyprawa o ostrym smaku i korzennym zapachu z odczuwalną kamforą (piękny aromat). Ma bardzo intensywny smak i dlatego należy go używać w małych ilościach.
Używa się go do przyprawiania ciast, pierników, ryżu, śmietany, owoców. W uproszczeniu możemy powiedzieć, że używa się go tam, gdzie stosuje się cynamon. Dobrze wpływa na dania pikantne i słone oraz jest wspaniałym dodatkiem do polskiego bigosu (jak ktoś lubi nutkę innego smaku) czyniąc go bardziej strawnym. Do grzanego piwa lub wina wrzucamy jeden owoc w całości.
Dodawany jest też do kawy i herbaty wzmacniając ich smak oraz uruchamiając działanie pobudzające. W ziołolecznictwie jest stosowany przy problemach trawiennych, różnego rodzaju infekcjach jamy ustnej (wirusy, bakterie, grzyby, pleśniawki) oraz przy leczeniu wrzodów. Zamiast gumy odświeżającej oddech, możemy żuć kardamon. Ma właściwości moczopędne, usuwa nadmiar soli co powoduje obniżenie ciśnienia krwi oraz usuwa wapń i mocznik z nerek. Ogranicza tworzenie się niebezpiecznych skrzepów krwi.
Dla niektórych osób wypicie herbaty z kardamonem może mieć działanie antydepresyjne. Ponadto ma opinię silnego afrodyzjaka, pomagającego w zaburzeniach erekcji i impotencji.
Uwaga na niską cenę kardamonu, ponieważ może to być dużo gorszej jakości kardamon nepalski lub jawajski. Kupujmy kardamon malabarski.
Do góry🔺

---

Kminek

Kminek jest rośliną dwuletnią o wysokości od 30-80 cm. Posiada gruby korzeń, przypominający pasternak. Jest łatwy w uprawie w dobrze przepuszczalnej glebie, lubi miejsca słoneczne. Nasiona są koloru brązowego o podłużnym kształcie o smaku lekko piekącym podobnym do anyżu i kopru włoskiego. Jest mylony z kminem rzymskim (kumin).
Zastosowanie w kuchni
Wykorzystuje się owoce (nasiona) o chrakterystycznym ostrym smaku i zapachu. Również liście i korzenie są jadalne. Korzeń jednoroczny gotujemy i wykorzystujemy tak jak marchewkę. Kminek doskonale spełnia zadanie jako przyprawa do dań tłustych i ciężkich. Mielony dodaje się do dań niegotowanych (sałatki, pasty, sery).
Całe owoce dodajemy do wypieku chleba, bułek, paluszków, a także do zup, mięs, gotowanych ryb, kwaszonej kapusty, ziemniaków. Najlepiej łączyć go tylko z solą i pieprzem.
Dla zdrowia
Napary z kminku działają pobudzająco na laktację i apetyt. Zwiększają wydzielanie soków żołądkowych i działają żółciopędnie oraz pomagają w przemianie materii (wzdęcia, niestrawność). Napar z owoców kminku odświeża oddech. Przepis na kminkówkę skuteczną przy wzdęciach i niestrawności 20g owocu kminkowego, 100g cukru, 1/2l czystej wódki.
Owce kminku oraz cukier wsypujemy do butelki z ciemnego szkła. Zalewamy to wódką i odstawiamy w chłodne miejsce na 10 dni. Przecedzamy przez sito. Należy zażywać 1 łyżkę stołową po posiłku.
Do góry🔺

---

Kolendra

Kolendrę uprawia się z nasion w miejscach ciepłych i suchych. Zbieramy nasiona dojrzałe (niedojrzałe mają nieprzyjemny zapach), gdy zapach jest już przyjemny i zanim spadną. Kolendra małe kuliste nasionka o kolorze brązowym, zielonym lub jasnym. Wykorzystuje się wysuszone w całości nasiona lub zmieloną. Jednak lepiej jest przechowywać w postaci całych nasion, które mogą leżakować bardzo długo i w każdej chwili możemy je rozetrzeć. Również używamy łodygi i korzenie oraz świeże lub suszone liście, które przypominają natkę pietruszki i mogą ją zastąpić. W smaku wyczuwa się korzenny i subtelny aromat.
Kolendra jest często składnikiem curry. Dodajemy ją do marynat, farszu, ciast, pieczywa, sałatek. Zmielone nasiona kolendry służą do przyprawiania ryb, drobiu, mięsa.
Dla zdrowia
Związki zawarte w nasionach kolendry pobudzają i ułatwiaja trawienie oraz są pomocne przy wzdęciach. Kolendra ma również działanie pomocne przy zaparciach. Zawiera przeciwutleniacz, który ogranicza wchłanianie tłuszczu zwierzęcego. Delikatna herbatka jest stosowana przy kolce u dzieci poniżej 2 lat życia oraz łagodzi różne bóle. Kolendra posiada substancje, które zwalczają bakterie i grzyby oraz ma działanie przeciwzapalne.
Nasiona kolendry mogą zmniejszyć poziom cholesterolu, cukru oraz ciśnienie krwi.
Do góry🔺

---

Koper

Zbieramy owoce i całą łodygę z listkami. Koper ma odświeżający smak i aromat.
Zastosowanie w kuchni
Koper dodajemy do sosów, zup, warzyw, sałatek, ryb, drobiu, mielonego mięsa, jajecznicy, twarogu. Stosowany jest do marynat, kiszonej kapusty i ogórków, do zapiekanek, sosów rybnych, zup. Świeżymi posiekanymi liśćmi kopru posypujemy ziemniaki, w szczególności te młode. Ziela nie należy gotować, bo traci smak.
Dla zdrowia
Koper to bogate źródło witaminy C, potasu, manganu, żelaza, kwasu foliowego i błonnika. Mocny napar z owoców (łyżka na szklankę wrzątku) stosowany jest na problemy z hemoroidami. Ma działanie wspomagające pracę żołądka. Koper włoski pomaga przy niestrawności, wzdęciach, zatwardzeniach oraz przy kolce, zgadze. Zioło to wspomaga trawienie i zapobiega gromadzeniu się gazów Koper może także pomóc pozbyć się czkawki. Herbatka z kopru stosowana jest przy problemach z zaśnięciem. Pomaga przy infekcjach górnych dróg oddechowych: przeziębieniach, kaszlu, grypie, zapaleniu zatok (płukanie naparem i picie herbatek z kopru).
Posiada potas, który obniża ciśnienie krwi oraz kwas foliowy . Żucie nasion kopru odświeży oddech, a przeciwbakteryjne właściwości kopru spowodują usunięcie przyczyny nieświeżego oddechu. Również zaparzona herbatka z nasion kopru wykorzystana do płukania ust i gardła wyeliminuje nieświeży zapach. Podobno świeży koper pomaga spalać tłuszcz wspomagając odchudzanie. Surowy korzeń kopru włoskiego jest bogaty w błonnik, który pomaga zmniejszyć cholesterol.
Do góry🔺

---

Kozieradka

Służy do aromatyzowania serów. Jest składnikiem przyprawy curry i czubricy. Świeże liście kozieradki i kiełki z nasion możemy dodawać do sałatek, a wysuszone liście do łagodnych i pikantnych dań warzywnych. Nasiona należy lekko uprażyć w celu pozbycia się goryczki. Nasiona używane są w całości lub zmielone i możemy je dodawać do różnych dań: sałatek, sosów, zup, mięs, ryb itp.
Dla zdrowia
W celach leczniczych wykorzystuje się nasiona, korzenie oraz liście. Trzeba jednak wiedzieć, że kozieradka, tak jak inne zioła, może źle współdziałać z innymi lekami.
Łączenie ziół z lekami trzeba konsultować z lekarzem. Pomaga przy chorobie wrzodowej żołądka przyśpieszając gojenie się błony śluzowej. Dobrze wpływa na poziom cukru we krwi oraz obniża poziom stężenia cholesterolu. Wzmacnia włosy i zmniejsza ich wypadanie. Ma działanie przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczne. Z kozieradki robi się kleiki, maceraty, wyciągi, napary oraz gorące okłady z nasion.
Do góry🔺

---

Kurkuma

Jest wieloletnią rośliną tropikalną z rodziny imbirowatych. Nazywana jest mylnie żółtym imbirem oraz szafranem indyjskim, który dawniej zastępowano właśnie kurkumą. Sproszkowane bulwy zawierają barwnik kurkumę, który ma różne zastosowanie, np. służy do barwienia margaryny, masła roślinnego oraz drewna itp.
Kurkuma zawiera olejek eteryczny o ostrym zapachu. Świeża kurkuma ma kwaskowaty smak, a zapach przypomina imbir. Kurkuma jest głównym składnikiem curry. Kurkumę dodajemy do jaj, drobiu, ryżu, ryb, sosów, musztard itp. Plamy z kurkumy są trudne do usunięcia.
Dla zdrowia
W leczeniu ludowym wywar z kurkumy stosuje się przy problemach żołądkowych i układu moczowego. Czasami używa się go zamiast jodyny czy gencjany.
Do góry🔺

---

Lawenda

Zbieramy kwiaty lawendy, które mają charakterystyczny zapach oraz aromatyczne i gorzkie liście. Używana jest do walki z molami oraz do wyrobu lekarstw i perfum. Kwiaty lawendy zbiera się od lipca do października.
Zastosowanie w kuchni
Przyprawą są liście, które dodawane są do potraw z warzyw, sosów, zup rybnych oraz do masła ziołowego.
Dla zdrowia
Napar z kwiatów lawendy działa rozkurczowo i uspokajająco oraz bakteriobójczo. Pomaga przy wzdęciach, bólach brzucha oraz dobrze wpływa na pracę serca. Napar ten łagodzi również objawy chorób dróg oddechowych. W przypadku kłopotów ze spaniem z powodu kataru świeże liście lawendy umieszcza się w woreczku i kładzie się pod poduszkę. Stosuje się ją do robienia różnych parówek oczyszczających i łagodzących podrażnienia. Gałązka lawendy z octem wystawiona na działanie promieni słonecznych (kilka dni) wytwarza miksturę, która łagodzi podrażnienia skóry (łyżeczkę płynu dodaje się do kąpieli).
Do góry🔺

---

Lebiodka pospolita

Lebiodka pospolita ma sztywne cienkie pędy, liście drobne i delikatnie omszone. W lipcu i sierpniu pojawiają się małe różowe kwiatki. Ma przyjemny korzenny zapach. Nazywana jest dzikim majerankiem.
Zastosowanie w kuchni
Świeże liście dodaje się do potraw i sałatek z pomidorów, cukini. Również sprawdza się jako uzupełnienie smaku duszonego mięsa, zapiekanek, zup. Przyprawia się sosy majonezowe i śmietanowe.
Dla zdrowia
Lebiodka ułatwia trawienie, działa żółciopędnie, przeciwzapalnie oraz pobudza apetyt.
Do góry🔺

---

Lipa

Lipa jest drzewm osiągającym 35 m i może żyć 1200 lat. Zapach jej kwiatów przyciąga roje pszczół.
Dla zdrowia
Z lipowego drewna otrzymuje się węgiel stosowany przy problemach przewodu pokarmowego. Kwiat lipy jest składnikiem wielu leków uspakajających, przeciwgorączkowych i przeciwkaszlowych. Kwiat lipy jest bardzo popularny w postaci herbatek. Dawniej stosowano go przy skaleczeniach, przyłożony liść do rany chronił przed zakażeniem - działanie podobne do wody utlenionej. Napar z kwiatu lipowego pijemy w czasie przeziębień, przy anginie i stanach zapalnych górnych dróg oddechowych. Można nim również płukać gardło. Pomaga przy bezsenności i w stanach pobudzenia nerwowego oraz łagodzi uciążliwości kataru. Przed snem należy wypić szklankę herbatki lipowej, posłodzonej łyżeczką miodu lipowego. Także kąpiel z dodatkiem szklanki naparu lipowego działa uspakajająco.
Do góry🔺

---

Liście laurowe

Dawniej nazywane jako liście bobkowe lub wawrzynem. Stosuje się do marynat, rosołu, zup, bigosu, sosów i innych potraw oraz przetworów. Używane są też do przechowywania suszonych grzybów.

Ma właściwości odkażające, łagodzi wzdęcia, ułatwia trawienie.
Ma gorzkawo-korzenny smak i zapach. Liść laurowy dobrze wpływa na układ pokarmów, pobudzając wydzielanie kwasu żołądkowego, co poprawia trawienie oraz ma właściwości moczopędne.
Pomaga przy zatruciach, niestrawnościach i wrzodach żołądka.
Liście laurowe podobno sprzyjają utrzymaniu odpowiedniego poziomu cukru we krwi oraz cholesterolu i trójglicerydów.
Można używać liści do kąpieli - nadaje wodzie przyjemny zapach. Uprawia się je w skrzynkach lub na grządkach w miejscach osłoniętych od wiatru, ale nasłonecznionych. W okresie wzrostu należy go obficie podlewać, później nie potrzebuje dużo wody. Jest bardzo odporny na przymrozki.
Do góry🔺

---

Lubczyk

Ojczyzna lubczyku to prawdopodobnie Iran. Jest to wieloletnia roślina z rodziny baldaszkowatych. Inne nazwy: lubczyk lekarski, lubiśnik lekarski, łakotne ziele, mleczeń.
Uprawa - najlepsze podłoże do uprawy lubczyku to gleba przepuszczalna i nie zbita, ciepła, z dodatkiem wapnia. Dobrze czuje się na glebach ilastych, gorzej na piaszczystych. Należy go regularnie podlewać. Rozmnaża się z nasion wysianych do gruntu w sierpniu lub rozsady wysianej jesienią, którą wczesną wiosną możemy wsadzić już do ziemi. Wiosną rośliny należy rozsadzić w odstepach ok. 50 cm. W pierwszym roku urośnie rozeta złożona z długoogonkowych liści podobnych do liści selera.
W latach następnych lubczyk rozrasta się w dużą kępę, z której wyrasta ok. 2 metrowy pęd kwiatowy. Kwitnie w czerwcu i w lipcu, ale przy sprzyjających warunkach kwiaty możemy zobaczyć już pod koniec maja. Kiedyś lubczyk uważano za roślinę, która pobudzała miłość do drugiej osoby w myśl powiedzenia "przez żołądek do serca".
Zastosowanie w kuchni
Lubczyk ogrodowy zawiera olejki eteryczne i kumaryny o silnym specyficznym zapachu oraz o korzennym, lekko gorzkim smaku określanym jako "maggi". Zawiera również kwasy organiczne i cukry. Jako przyprawę używamy świeżych lub suszonych liści oraz korzeni i owoców lubczyku. Dodajemy go do potrawach mięsnych (mielone mięsa, pieczone), do sosów, ryb, marynat, twarogów, zup i sałatek. Przyprawa jest bardzo aromatyczna dlatego używamy jej w niewielkich ilościach. Liście dodaje się do zup i rosołu.
Dla zdrowia
Do celów leczniczych używa się korzenia lubczyku, który jest silnie rozwinięty. Zbieramy go jesienią najlepiej w drugim i trzecim roku uprawy. Po oczyszczeniu należy pokroić go podłużnie i suszyć w temperaturze do 30°C. Tak ususzone korzenie przechowywujemy w szczelnie zamkniętych ciemnych pojemnikach.
Lubczyk ogrodowy stosowany jest jako środek wykrztuśny, na choroby wątroby oraz jako zmniejszający fermentację jelitową. Ze względu na właściwości moczopędne jest pomocny przy chorobach nerek. Korzeń lubczyku podobno łagodzi bóle menstruacyjne oraz zwiększa pobudliwość seksualną.
Do góry🔺

---

Łopian

Znane są dwa rodzaje łopianu: większy(Arctium lappa) i łopian pospolity (Arctium minus). Łopian większy pochodzi z Europy. Są to wielkie dwuletnie zioła z haczykowatymi przylistkami, które czepiają się ubrań lub futer zwierząt. Z tego powodu potocznie nazywany jest rzepem (przyczepił się jak rzep do psiego ogona). Łopian większy może osiągnąć wysokość do 3m, natomiast łopian pospolity rośnie do wysokości 1.5m.
Dla zdrowia
Stosowany jest w leczeniu różnych, chronicznych chorób skóry /łuszczyca, trądzik, egzema, owrzodzenia/. Korzeń łopianu posiada właściwości bakteriostatyczne hamujące wzrost bakterii oraz właściwości antybiotyczne i żółciopędne. Podobno pomaga uwolnić się odkamieni nerkowych lub żółciowych poprzez picie herbatki z łopianu i kocimiętki. Jednak znam osoby, którym kuracja łopianowa nie pomogła. Lekarze twierdzą, że takie leczenie może nawet pogorszyć stan zdrowia.
Korzenie, liście oraz nasiona łopianu są gorzkie, pobudzają one trawienie i pracę wątroby. Łopian ma właściwości łagodnego środka przeczyszczającego. Łopian pomaga w czasie infekcji bakteryjnej i grzybicznej. Posiada średnie właściwości moczopędne i może być stosowany przy zapaleniu pęcherza moczowego. Podobno pomaga w obniżaniu poziomu cukru we krwi u ludzi cierpiących na cukrzycę. Przed zastosowaniem w celach leczniczych preparatów z łopianu, radzę skonsultować to z lekarzem.
Do góry🔺

---

Majeranek

Zastosowanie w kuchni
Wykorzystywane jest całe ziele o silnym zapachu. Bardzo popularny jest w kuchni i trudno sobie wyobrazić grochówkę, żurek bez tego zioła. Dodawany jest do różnych pieczeni mięsnych. Majeranek idealnie nadaje się do pasztetów, bigosu, zup, sosów, spaghetti czy surówek.
Dla zdrowia
Ułatwia trawienie i zapobiega wzdęciom. Wywar dodany do kąpieli działa kojąco na podrażnienia skóry. Zalecany jest przy kolce jelitowej i przeziębieniach Maść majerankowa stosowana jest na katar dla dzieci.
Uprawa
Uprawa majeranku jest bardzo prosta. Nasiona wysiewamy bezpośrednio do gruntu, doniczek, skrzynek. Lubi miejsca nasłonecznione, w cieniu rośnie wolniej. Wymaga regularnego, obfitego podlewania.
Do góry🔺

---

Melisa lekarska

Liście melisy zawierają dużo olejków, które łatwo się ulatniają. Posiada witaminę C, karoten i enzymy. Jest rośliną wieloletnią osiągającą wysokość do 60 centymetrów. Liście ma karbowane o kolorze leciutko bladoniebieskim, kwiaty ma białe. Liście do suszenia zbieramy w porze kwitnienia, a na bieżące potrzeby możemy zrywać przez cały czas.
Dla zdrowia
Parzymy herbatki, napary, które mają silny odświeżający lekko cytrynowy aromat i zapach. Działa uspokojająco, obniża ciśnienie i bardzo dobrze pobudza apetyt. Napar działa łagodnie usypiająco i uspokojająco na tle nerwowym. Jest pomocna przy migrenach i nieżytach żołądka oraz jelit.
Kąpiele z dodatkiem wywaru lub olejku melisy działają dezynfekująco na skórę i pomagają przy skurczach mięśni. Naparem można płukać włosy.
Zastosowanie w kuchni
Dodajemy do sosów, sałatek, warzyw, drobiu, cielęciny, baraniny, jaj, napoi, mleka, ryb. Również kilka listków można wrzucić do zwykłej zaparzonej herbaty, co uczyni ją bardziej orzeźwiającą.
Do góry🔺

---

Mięta

Mięta jest bardzo znanym ziołem, a najbardziej jest znana mięta pieprzowa. Zbiera się jej liście, które posiadają przyjemny, odświeżający zapach odczuwalny jako działanie chłodzące.
Zastosowanie w kuchni
W kuchni dodaje się jej do sosów, sałatek, lodów, twarogu, lodów, zapiekanek oraz do dań mięsnych. Dodaje się jej do twarogu, którym nadziewa się pierogi. Można dodawać ją do herbaty.
Dla zdrowia
Napar z mięty polecany jest przy kłopotach żołądkowych /kolka jelitowa, zaburzenia trawienne, brak apetytu, dolegliwości wątrobowe/. Ma właściwości dezynfekujące i dlatego napar polecany jest do płukania ust i gardła.
Napar - Łyżkę mięty zalewamy wrzątkiem wody w szklance i przykrywamy na ok. 10 - 15 minut. Pijemy po pół szklanki naparu 2 - 3 razy dziennie po jedzeniu.
Uprawa
Mięta nie ma bardzo dużych wymagań glebowych, pleni się wszędzie. Można ją uprawiać na grządkach, w skrzynkach i w doniczkach w domu. Lepiej radzi sobie w cieniu i półcieniu oraz w wilgotnej glebie. Rosnąca obok róż odstrasza mszyce.
Do góry🔺

---

Mniszek

Mniszek bardziej znany jako mlecz lub dmuchawiec rośnie prawie wszędzie. Kwitnie od wiosny do czerwca, czasami i później. Substancje lecznicze: cholina, flawonidy, gorycze, karotenoidy, kwasy organiczne. Inulina - substancja czynna mniszka lekarskiego jest rozpuszczalnym błonnikiem, który może obniżać poziom cholesterolu, wzmacniać układ odpornościowy oraz obniżać poziom cukru we krwi.

Zastosowanie w kuchni
Liście starszych roślin mają gorzkawy smak, ale z młodych można przygotować smaczną sałatkę. Smaczniejsze są liście wybielone, które uzyskuje się przykrywając roślinę naczyniem lub ciemną folią. Z kwiatów mniszka przyrządza się wino i syrop. Liście mlecza zawierają witamninę C, witaminy z grupy B oraz witaminę A.
Dla zdrowia
Sok z mniszka poprawia przemianę materii. Z korzeni i kwiatów przygotowuje się odwary, które stosuje się w chorobach dróg żółciowych, niewydolności nerek, cukrzycy oraz niedokrwistości. Korzeń dobrze wpływa na pracę trzustki, śledziony oraz usuwa toksyny z miąższu wątroby. Ma działanie żółciopędne, moczopędne, odtruwające, przeciwzapalne i przeciwbólowe. Mniszka nie powinny przyjmować osoby z nadkwasotą żołądka. Osoby z kamicą żółciową powinny skonsultować z lekarzem możliwość stosowania tego zioła. Mniszka nie mogą używać osoby z niedrożnością lub zapaleniem przewodów żółciowych oraz jelit.
Napar
Dwie łyżki ziół (korzeń i liście) wsypujemy do litra wrzącej wody i gotujemy przez 2 minuty. Po 10 minutach przecedzamy i pijemy po pół szklanki przed każdym posiłkiem.
Napar II Korzenie i liście (50g) drobno posiekać, zalać litrem wody i zagotować. Odstawić i parzyć pod przykryciem przez 10 minut. Przecedzić do termosu i pić po pół szklanki 30 minut przed posiłkiem.
Syrop
300-400 opłukanych rozwiniętych swieżych kwiatów zalać litrem zimnej, przegotowanej wody (w emaliowanym garnku). Po kilku godzinach gotować na małym ogniu przez 15 minut (pod koniec dodać plasterki cytryny). Odstawić na 24h i odcedzić, wycisnąć resztki kwiatów przez gazę. Do uzyskanego płynu dodać 1kg cukru i gotować przez ok. 1,5 godziny. Dla podkręcenia smaku można dodać troszkę skórki pomarańczy. Przelać do słoików i pasteryzować. Syrop z mniszka można dodawać do herbaty lub jeść z pieczywem. Pomaga przy grypie, ma działanie wykrztuśne.
Do góry🔺

---

Ogórecznik lekarski

Zawiera żywice, garbniki, saponiny, sole mineralne, a świeże liście witaminę C (można je zamrażać). Sok z ogórecznika pomaga w czasie osłabienia wiosennego. Świeże liście przypominają smak ogórka. Ogórecznik jest rośliną jadalną ( jako przyprawa), leczniczą oraz ozdobną. Niebieskie (bywają też białe) kwiaty ogórecznika lekarskiego są dodatkiem do sałatek i deserów. Na działce zapewnia różnorodność owadów, ponieważ jest rośliną miododajną, która je przyciąga.

Uprawa
Roślina jednoroczna, rzadko uprawiana w polsce, można ją spotkać rosnącą dziko. Ponieważ silnie rośnie siejemy ją w pewnych odległościach od innych uprawianych roślin. Lubi lekką, wapienną, przepuszczalną i zasobną w wodę glebę. Wysiewa się go z nasion od kwietniu do końca maja - ten z kwietnia może zakwitnąc maju. Ogórecznik lekarski można uprawiać w doniczce na parapecie lub w skrzynce na balkonie.

Dla zdrowia
Właściwości lecznicze zawiera ziele ogórecznika, które ścinamy się w okresie zakwitania. Ziele to należy ususzyć zgodnie zasadami suszenia ziół. Na organizm działa delikatnie, zwiększa ilość wydalanego moczu, co sprzyja wydalaniu szkodliwych produktów przemiany materii. Pomaga przy chorobach nerek, dnie moczanowej, chorobie reumatycznej i schorzeniach skórnych.
Stosowane jest przy przeziębieniach, bowiem działa napotnie, przeciwgorączkowo oraz przeciwzapalnie. Z nasion ogórecznika uzyskuje się olej, który wykorzystuje się w farmaceutyce oraz przy produkcji kosmetyków.
Do góry🔺

---

Oliwki

Na rynku dostępne są oliwki zielone, czarne i w mniejszych ilościach czerwono-brązowe (przynajmniej w mojej miejscowości). Pomimo, że odmian oliwek jest wiele, to ich barwa związana jest z okresem zbioru i sposobu przetwarzania. Oliwki o odpowiedniej wielkości, ale zebrane jeszcze niedojrzałe i normalnie przetworzone mają kolor w odcieniach zielonych. Oliwki o barwie czerwono-brązowej, czasami mające odcień fioletowy, to owoce zebrane tuż przed dojrzeniem. Czarne lub bardzo ciemno brązowe, to oliwki w pełni dojrzałe. Barwa oliwek zależy też od sposobu ich przetworzenia, np. oliwki zielone poddane procesowi utleniania, stają się czarne. Proces ten ma na celu usunięcia charakterystycznej goryczki.
Owoce niektórych odmian nadają się do marynowania, solenia lub zalewania oliwą. Sprawdzają się jako wykwintna przystawka i zakąska oraz można się ją zajadać w czystej postaci z pieczywem. W sprzedaży dostępne są oliwki nadziewane: serem, papryką, czosnkiem itp.
Kaloryczność oliwek waha się w granicach ok. 150 kcal/100g (10 oliwek to ok. 35 - 38 kcal), zawierają witaminy, a wytłoczona na zimno oliwa jest zdrowym tłuszczem dobrze wpływającym na pracę serca. Tłoczona na zimno, przy niskim ciśnieniu z oliwek dojrzałych i po odwirowaniu jej, oliwa jest czysta oraz prawie bezbarwna. Oliwę jasnożółtą uzyskuje się w czasie tłoczenia przy większym ciśnieniu. Obydwie oliwy są wysokiej jakości i mają dobre właściwości. Ważnym składnikiem jest kwas oleinowy, który zmniejsza możliwość zachorowania na choroby krążenia oraz u kobiet na raka piersi. Oprócz wymienionych tu dobrych właściwości, istnieje ich o wiele więcej. Jednak nie ma potrzeby zagłębiać się w temat głębiej, po prostu jak lubimy to je jemy codziennie po kilka sztuk.
Do góry🔺

---

Oregano

Inna nazwa: lebiodka pospolita, dziki majeranek. Kwiaty i ziele oregano posiadają przyjemny zapach i smak, który jest podobny do majeranku (w zależności od odmiany). Dlatego też przeważnie wykorzystywane jest do przyprawiania potraw. Dodawane jest do sałatek, warzyw, jaj, sera, gulaszu, sosów, zup, pizzy. Przyprawia się nim pieczone mięsa oraz używa się go także do aromatyzowania niektórych wódek i likierów.
Dla zdrowia
Działa żółciopędnie oraz pobudza procesy trawienne. Ma właściwości przeciwzapalne, wykrztuśne, dezynfekujące, przeciwbiegunkowe, moczopędne, przeciwskurczowe, wiatropędne, odtruwające. Zewnętrznie olejek tymolowy stosuje się do płukania gardła, do kąpieli oraz na trudno gojące się rany skóry.
Napar z mieszanki lebiodki pospolitej działa wiatropędnie i stosowany jest przy nadmiernej fermentacji jelit, chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, niedoczynności wątroby. Kompresy z oregano łagodzą bóle głowy.
Do góry🔺

---

Papryka ostra

Papryki występują w wielu odmianach (ok. 200), które różnią się ostrością. Papryki są bogate w witaminę C i beta-karoten. Ostre papryczki posiadają składnik kapsaicyna, który podnosi metabolizm, tłumi apatyt, utlenia tłuszcze, poprawia wytrzymałość, dostarcza witaminy. Kapsaicyna poprawia krążenie krwi i zapobiega powstawaniu zakrzepów, zawałów serca i udarów mózgu.
Medycyna ludowa stosowana jest do leczenia grypy, przeziębienia, chorób płuc, zatok i astmę pieprzem, chrzanem, cebulą, czosnkiem itp.
Jest składnikiem pieprzu tureckiego, cayenne, chili oraz innych mieszanek przyprawowych. Zaostrza smak sosu pomidorowego, gulaszu, zupy rybnej. Świeża papryka ma gładką i elastyczną skórkę oraz zieloną, jędrną szypułkę. Świeżą paprykę można przechowywać w plastikowych woreczkach przez 2-3 tygodnie w lodówce lub innym ciemnym i chłodnym miejscu.
Do góry🔺

---

Pieprz biały

Ma łagodniejszy smak niż pieprz czarny, ale jest bardziej aromatyczny. Pieprz biały, zielony i czarny to jeden gatunek pieprzu, który zbierany jest w różnych okresach dojrzałości. Ostry smak pieprzu spowodowany jest piperyną, której najwięcej znajduje się w pieprzu czarnym. Pieprz biały uzyskuje się przez moczenie, suszenie i otarcie mięsistej, w pełni dojrzałej, owocni jagód pieprzu czarnego. Używany jest do przyprawiania białego mięsa, ryb i białych sosów.

---

Pieprz czarny

Ma bardzo szerokie zastosowanie nadając wszystkim potrawom pikantności. Są to głównie rośliny zielne: pnącza, krzewy i drzewa. Zawierają olejki eteryczne oraz alkaloid piperynę o ostrym, piekącym smaku. Pobudza wydzielanie soku żołądkowego, wzmaga apetyt, działa rozkurczowo i obniża ciśnienie tętnicze. Olejek pieprzowy stosowany zewnętrznie przynosi pomaga w stanach zapalnych, w dolegliwościach reumatycznych.
Do góry🔺

---

Pietruszka

Bardzo popularna roślina dwuletnia o dwóch odmianach: zwykłej i ozdobnej. Natka pietruszki neutralizuje trochę zapach czosnku.
Dla zdrowia
Do celów leczniczych korzenie pietruszki zbiera się i suszy jesienią. Zawiera witaminy A i C oraz minerały, np. żelazo. Jest moczopędna i pobudza trawienie. Sok z pietruszki ma właściwości wybielające, można dodać go do wody, którą myjemy twarz. Jest skuteczny w walce z trądzikiem i piegami.
Zastosowanie w kuchni
Natkę pietruszki dodajemy do sosów, sałatek, zup, zapiekanek i innych potraw. Jest bardzo smaczna usmażona, ale w wysokiej temperaturze traci witaminy.
Uprawa
Pietruszkę wysiewamy co roku, najlepiej w półcieniu, w ziemi lekkiej i wilgotnej. Jest odporna na przymrozki i pozostawiona na drugi rok da nam natkę i nasiona (korzeń już raczej nie jest przydatny). Można też hodować ją w doniczce, należy podlewać ją obficie i ucinać regularnie 1 - 2 cm nad korzeniem.
Do góry🔺

---

Rozmaryn

Rozmaryn swoje dobre właściwości posiada dzięki olejkom i żywicom. Liście mają kamforowy aromat, przypominajacy zapach sosny oraz lekko piekący smak.
Zastosowanie w kuchni
Nadaje przyjemny smak twarogom, ziemniakom i drobiowi. Można go dodawać do zup jarzynowych, farszów mięsnych, gotowanych ryb. Pod koniec grilowania mięs można na węgiel drzewny położyć gałązkę rozmarynu, która nada potrawom przyjemny aromat.
Dla zdrowia
Poprawia trawienie i apetyt, działa rozkurczowo. Posiada właściwości odkażające i hamuje rozwój bakterii. Wzmacnia układ nerwowy.
Uprawa
Rozmaryn nie jest wymagający, jednak woli glebę suchą i nasłonecznioną. Na podłożu wapiennym rośnie słabiej, ale za to ma intensywniejszy zapach. Zbiera się go przez cały rok. Dobrze hoduje się go w doniczce. Wymaga regularnego cięcia.
Do góry🔺

---

Szafran

Wysuszony szafran uprawny używany jest jako przyprawa o wyglądzie żółtego proszku. Jest jedną z najdroższych przypraw świata. Na 1 kg przyprawy potrzeba ok. 75 000 kwiatów szafranu uprawnego (są podobne do kwiatów krokusa) lub ok. 200 000 znamion. Szafran występuje w dwóch postaciach: w proszku, który łatwo sfałszować i w postaci nitek (najcenniejszy i najbardziej pożądany). Szafran barwi potrawy na żółto, ale trzeba uważać z ilością (za dużo go = gorzka potrawa). Ze względu na wysoki koszt przyprawy, raczej nie dodamy jej za dużo. Dodawany jest do zup, sosów, potraw z ryżu i słodkich wypieków. Używa się go w małych ilościach. Szafran jest "magazynem" potrzebnych minerałów: miedź, potas, wapń, magnez, żelazo, selen, magnez i cynk. Potas pomaga przy problemach ciśnienia krwi. Szafran podwyższa stężenie serotoniny i dopaminy, powodując poprawę nastroju i jest stosowany jako środek antydepresyjny.
Do góry🔺

---

Szałwia lekarska

Szałwia to zimozielona krzewinka dziko rosnąca w rejonie Morza Śródziemnego. Uprawiana jest od czasów starożytnych. Dziś jest popularna w całej Europie. Rozmnaża się ją z nasion. Palone kwiaty szałwii neutralizują brzydkie zapachy i płoszą insekty.
Zastosowanie w kuchni
Jako przyprawy używa się wyłącznie liści (świeżych i suszonych). Olejki eteryczne, garbniki, witaminy i sole mineralne nadają liściom korzenny zapach i lekko palący smak. Liści szałwi używa się do przyprawiania tłustych i ciężkostrawnych potraw mięsnych (przeważnie dziczyzny i baraniny) oraz tłustych ryb. Dodajemy ją również do zup jarzynowych, makaronu, risotto oraz do białych mięs i drobiu. Świeże liście poprawiają smak sałat i dań z warzyw.
Dla zdrowia
Ma korzystny wpływ na układ pokarmowy. Działa przeciwzapalnie, zmniejsza przekrwienie śluzówki jelit, pobudza wydzielanie soku żołądkowego. Ułatwia trawienie i przyswajanie pokarmów. Wywar z szałwii działa przeciwkaszlowo i przeciwbólowo. Uwaga❗ - zaburza działanie niektórych leków przeciwpadaczkowych.
Uprawa
Można ją uprawiać w grządkach i w doniczkach. Lubi podłoże lekkie i wapienne. Wymaga dużo słońca i mało wody. Nie należy jej siać w pobliżu tymianku i cząbru, bo słabiej rośnie. Zbieramy ją tuż po kwitnieniu.
Do góry🔺

---

Świetlik łąkowy

Inne nazwy: świetlik lekarski, ptasie oczka, złodziej mleczny. Występuje na całym obszarze Europy, w Polsce jest jednoroczną rośliną pospolitą oraz pasożytem.
Dla zdrowia
Związki lecznicze: glikozydy (aukubina - hamuje wydzielanie histaminy), garbniki, olejki eteryczne, kwasy fenolowe, związki miedzi i manganu. Posiada działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, dezynfekujące oraz uszczelniające. Wspomaga zmęczone oczy oraz w czasie zapalenia spojówek "jęczmienia". Zalecany przy alergii związanej z katarem i łzawieniem oraz przy nadwrażliwości na słońce, dym papierosowy, pyły. Wyciąg ze świetlika lekarskiego przynosi stosowany jest na zespół suchego oka. Odwar z ziela świetlika stosowany jest też wewnętrznie w chorobach żołądka i wątroby, w zaburzeniach trawienia oraz przy obniżonym ciśnieniem tętniczym.
Do góry🔺

---

Trybula (świerząbek)

Świeża lub wysuszona wykorzystywana jest podobnie jak pietruszka. Do sałatek, zup, ryb, serów, jajecznicy, omletów oraz do masła ziołowego. Trybula jest bardzo delikatna, a jej aromat ulotny i dlatego należy ją dodawać tuż przed podaniem posiłku.
Zawiera witaminę C, karoten oraz aktywne pierwiastki dobrze działające na pracę nerek i układu trawiennego.
Do góry🔺

---

Tymianek

Lubi dobrą ziemię i słońce. Rośnie na wysokość 20-30 cm. Zbieramy go od wiosny do późnej jesieni. Ma intensywny zapach Wykorzystywane jest całe ziele (liście, kwiaty, łodyga) o przyjemnym, łagodnym aromacie i lekko gorzkim smaku.
Zastosowanie w kuchni
Dodawany jest do tłustych potraw mięsnych i zawiesistych zup (grochowa, fasolowa). Doskonale poprawia smak pasztetom i podrobom. Stosowany jest przy pieczeniu dziczyzny, królika i do wędzonych mięs.
Dla zdrowia
Ma działanie dezynfekujące i przeciwzapalne. Poprawia trawienie, używany przy kłopotach gastrycznych. Działa wykrztuśnie i łagodzi kaszel oraz bóle miesiączkowe.
Do góry🔺

---

Wrotycz

Wrotycz pospolity stosowany od dawna w leczeniu przez zielarzy prawdopodobnie może zwalczać kleszcze, komary i pasożyty. Obecnie jest uważany przez Unię Europejską za roślinę toksyczną i dlatego są trudności w zakupie olejku z wrotycza. Powodem zakazu jest zawartość 70% tujonu, związku eterycznego, który występuje również w innych ziołach, ale w mniejszych ilościach (piołun, szałwia lekarska).
Pomimo tego wiele osób używa wrotycza bez obaw dlatego, że zatrucia tujonem były spowodowane nadmiar spożytego alkoholu, który wchodził w skład nalewek. Przemysł farmaceutyczny dalej produkuje różne specyfiki, w których występują takie same składniki jak we wrotyczu. Wrotycz jest rośliną wieloletnią osiągająca wysokość do 150 cm i ma w wiele dobrych substancji. Rozrośnie w kępach na łąkach, polach, w przydrożnych rowach, nad brzegami wód oraz można go uprawiać w ogródku. Jest łatwy w uprawie, szybko się rozrasta, jest mrozoodporny, lubi gleby przepuszczalne I suche oraz słoneczne miejsca. Kwitnie od czerwca do września, kwiaty ma żółte.
Wrotycz wydziela mocny, gorzki zapach przypominający kamforę. Do leczenia wykorzystywana jest cała roślina: ziele, kwiaty, liście, koszyczek oraz owoce wrotyczu. Kwiaty, liście, ziele najlepiej zbierać w okresie kwitnienia, do zbiorów nadają się również liście i ziele przed kwitnieniem. Owoce zbieramy dojrzałe. Suszymy tak samo, jak inne zioła. Wrotycz w medycynie ludowej wykorzystywano jako środek: odstraszający (komary, kleszcze, mrówki, mole, mszyce i inne insekty) i zwalczający płazińce, obleńce, pierwotniaki oraz świerzb i wszawicę, przeciwbakteryjny, przeciwwirusowy, przeciwgrzybiczy, przeciwzapalny, silnie odkażający, przeciwbólowy, uspokajający, przeciwalergiczny, rozkurczowy, żółciopędny, odtruwający, regulujący przemianę materii.
Wrotycz w rozsądnych dawkach można stosować na wiele dolegliwości: kolki, bóle głowy, bóle zatok, na wirusa opryszczki i grypy. Działa przeciwgorączkowo i napotnie, pobudza apetyt, reguluje trawienie, wspomaga leczenie depresji. Stosowany był do zwalczania trądzika pospolitego I różowatego, liszai, czyraków, ropni.
Wewnętrznie wrotycz należy przyjmować w formie naparu: dwie łyżki suszonych kwiatów zalewamy 500 ml wrzącej wody, przykrywamy i odstawiamy do zaparzenia na 30 minut. Napar przecedzamy przez sitko i pijemy maksymalnie 4 razy dziennie w ilości po 125 ml. Na zakażenia pasożytami dawkę naparu zwiększamy do 200 ml I pijemy go na czczo. Do odstraszania owadów spryskujemy ciało naparem z wrotyczu lub olejkiem eterycznym z wrotycza rozcieńczony z olejem roślinnym. Na bóle mięśni i stawów można przygotować taką mikstutrę: szklankę ziela zalewamy w szklanym słoju 250 ml alkoholu 40-70% i odstawiamy na tydzień w ciemnym miejscu. Przefiltrowana i nierozcieńczoną miksturą wcieramy w bolące mięśnie i stawy. UWAGA! Wrotycz nie może być stosowany przez kobiety w ciąży i karmiące! Objawy przedawkowania: biegunka, nudności i wymioty, częstomocz, kichanie, obfite pocenie się, zawroty głowy.
Do góry🔺

---

Żeń-szen

Żeń-szeń wg jęzka azjatyckiego oznacza dosłownie "człowiek-korzeń", bo kłącza przypominają kształt człowieka. Występuje przeważnie w azjatyckiej części świata. Znano ją już ponad 4000 lat temu. Chińska medycyna naturalna zalecała spożywać go w okresie zimy, bo działa ogrzewająco na organizm.
Dla zdrowia
Dodaje energii, wzmacnia potencję, łagodzi objawy menopauzy i andropauzy, opóźnia proces starzenia się, wzmacnia ogólną odporność oraz zwiększa odporność na stres. Ponadto poprawia pamięć i koncentrację, działa przeciwzakrzepowo, obniża poziom glukozy we krwi oraz poziom złego cholesterolu.
Jak stosować i dawkowanie żeń-szenia?
Można żuć świeże lub suszone korzenie tej rośliny, można zrobić nalewkę lub herbatę. Oprócz tego w aptekach są gotowe preparaty zawierające żeń-szeń. Jak każde lekarstwo, tak i żeń-szeń należy odpowiednio dawkować, zwracając uwagę na czas kuracji. Przeciętna dobowa dawka to 1-3g żeń-szenia stosowana przez dwa miesiące. Przerwa w kuracji powinna wynosić przynajmniej miesiąc.
Przeciwwskazania - nie stosować przy objawach przegrzania organizmu. Nie należy stosować przy wysokim ciśnieniu, chorobach serca i nowotworach oraz przy zaburzeniach krzepnięcia krwi. Nie wskazany jest dla kobiet w ciąży oraz dzieci. Osoby cierpiące na astmę i bezsenność oraz u których występuje kołatanie serca powinny uważać w czasie stosowania żeń-szenia.
Do góry🔺

---